atha prathamaḥ sargaḥ
tatō rāvaṇanītāyāḥ sītāyāḥ śatrukarṣaṇaḥ।
iyēṣa padamanvēṣṭuṁ cāraṇācaritē pathi ॥1॥
duṣkaraṁ niṣpratidvandvaṁ cikīrṣan karma vānaraḥ।
samudagraśirōgrīvō gavāṁ patirivābabhau ॥2॥
atha vaidūryavarṇēṣu śādvalēṣu mahābalaḥ।
dhīraḥ salilakalpēṣu vicacāra yathāsukham ॥3॥
dvijān vitrāsayan dhīmānurasā pādapān haran ।
mr̥gāṁśca subahūn nighnan pravr̥ddha iva kēsarī ॥4॥
nīlalōhitamāñjiṣṭhapadmavarṇaiḥ sitāsitaiḥ।
svabhāvasiddhairvimalairdhātubhiḥ samalaṅkr̥tam ॥5॥
kāmarūpibhirāviṣṭamabhīkṣṇaṁ saparicchadaiḥ।
yakṣakinnaragandharvairdēvakalpaiḥ sapannagaiḥ॥6॥
sa tasya girivaryasya talē nāgavarāyutē ।
tiṣṭhan kapivarastatra hradē nāga ivābabhau ॥7॥
sa sūryāya mahēndrāya pavanāya svayambhuvē ।
bhūtēbhyaścāñjaliṁ kr̥tvā cakāra gamanē matim ॥8॥
añjaliṁ prāṅmukhaṁ kurvan pavanāyātmayōnayē ।
tatō hi vavr̥dhē gantuṁ dakṣiṇō dakṣiṇāṁ diśam ॥9॥
plavagapravarairdr̥ṣṭaḥ plavanē kr̥taniścayaḥ।
vavr̥dhē rāmavr̥ddhyarthaṁ samudra iva parvasu ॥10॥
niṣpramāṇaśarīraḥ san lilaṅghayiṣurarṇavam ।
bāhubhyāṁ pīḍayāmāsa caraṇābhyāṁ ca parvatam ॥11॥
sa cacālācalaścāśu muhūrtaṁ kapipīḍitaḥ।
tarūṇāṁ puṣpitāgrāṇāṁ sarvaṁ puṣpamaśātayat ॥12॥
tēna pādapamuktēna puṣpaughēṇa sugandhinā ।
sarvataḥ saṁvr̥taḥ śailō babhau puṣpamayō yathā ॥13॥
tēna cōttamavīryēṇa pīḍyamānaḥ sa parvataḥ।
salilaṁ samprasusrāva madamatta iva dvipaḥ॥14॥
pīḍyamānastu balinā mahēndrastēna parvataḥ।
rītīrnirvartayāmāsa kāñcanāñjanarājatīḥ॥15॥
mumōca ca śilāḥ śailō viśālāḥ samanaḥśilāḥ।
madhyamēnārciṣā juṣṭō dhūmarājīrivānalaḥ॥16॥
hariṇā pīḍyamānēna pīḍyamānāni sarvataḥ।
guhāviṣṭāni sattvāni vinēdurvikr̥taiḥ svaraiḥ॥17॥
sa mahān sattvasannādaḥ śailapīḍānimittajaḥ।
pr̥thivīṁ pūrayāmāsa diśaścōpavanāni ca ॥18॥
śirōbhiḥ pr̥thubhirnāgā vyaktasvastikalakṣaṇaiḥ।
vamantaḥ pāvakaṁ ghōraṁ dadaṁśurdaśanaiḥ śilāḥ॥19॥
tāstadā saviṣairdaṣṭāḥ kupitaistairmahāśilāḥ।
jajvaluḥ pāvakōddīptā bibhiduśca sahasradhā ॥20॥
yāni tvauṣadhajālāni tasmiñjātāni parvatē ।
viṣaghnānyapi nāgānāṁ na śēkuḥ śamituṁ viṣam ॥21॥
bhidyatē’yaṁ girirbhūtairiti matvā tapasvinaḥ।
trastā vidyādharāstasmādutpētuḥ strīgaṇaiḥ saha ॥22॥
pānabhūmigataṁ hitvā haimamāsavabhājanam ।
pātrāṇi ca mahārhāṇi karakāṁśca hiraṇmayān ॥23॥
lēhyānuccāvacān bhakṣyān māṁsāni vividhāni ca ।
ārṣabhāṇi ca carmāṇi khaḍṅgāṁśca kanakatsarūn ॥24॥
kr̥takaṇṭhaguṇāḥ kṣībā raktamālyānulēpanāḥ।
raktākṣāḥ puṣkarākṣāśca gaganaṁ pratipēdirē ॥25॥
hāranūpurakēyūrapārihāryadharāḥ striyaḥ।
vismitāḥ sasmitāstasthurākāśē ramaṇaiḥ saha ॥26॥
darśayantō mahāvidyāṁ vidyādharamaharṣayaḥ।
sahitāstasthurākāśē vīkṣāñcakruśca parvatam ॥27॥
śuśruvuśca tadā śabdamr̥ṣīṇāṁ bhāvitātmanām ।
cāraṇānāṁ ca siddhānāṁ sthitānāṁ vimalē’mbarē ॥28॥
ēṣa parvatasaṅkāśō hanumān mārutātmajaḥ।
titīrṣati mahāvēgaḥ samudraṁ varuṇālayam ॥29॥
rāmārthaṁ vānarārthaṁ ca cikīrṣan karma duṣkaram ।
samudrasya paraṁ pāraṁ duṣprāpaṁ prāptumicchati ॥30॥
iti vidyādharā vācaḥ śrutvā tēṣāṁ tapasvinām ।
tamapramēyaṁ dadr̥śuḥ parvatē vānararṣabham ॥31॥
dudhuvē ca sa rōmāṇi cakampē cānalōpamaḥ।
nanāda ca mahānādaṁ sumahāniva tōyadaḥ॥32॥
ānupūrvyā ca vr̥ttaṁ tallāṅgūlaṁ rōmabhiścitam ।
utpatiṣyan vicikṣēpa pakṣirāja ivōragam ॥33॥
tasya lāṅgūlamāviddhamativēgasya pr̥ṣṭhataḥ।
dadr̥śē garuḍēnēva hriyamāṇō mahōragaḥ॥34॥
bāhū saṁstambhayāmāsa mahāparighasaṁnibhau ।
āsasāda kapiḥ kaṭyāṁ caraṇau sañcukōca ca ॥35॥
saṁhr̥tya ca bhujau śrīmāṁstathaiva ca śirōdharām ।
tējaḥ sattvaṁ tathā vīryamāvivēśa sa vīryavān ॥36॥
mārgamālōkayan dūrādūrdhvapraṇihitēkṣaṇaḥ।
rurōdha hr̥dayē prāṇānākāśamavalōkayan ॥37॥
padbhyāṁ dr̥ḍhamavasthānaṁ kr̥tvā sa kapikuñjaraḥ।
nikucya karṇau hanumānutpatiṣyan mahābalaḥ॥38॥
vānarān vānaraśrēṣṭha idaṁ vacanamabravīt ।
yathā rāghavanirmuktaḥ śaraḥ śvasanavikramaḥ॥39॥
gacchēt tadvat gamiṣyāmi laṅkāṁ rāvaṇapālitām ।
nahi drakṣyāmi yadi tāṁ laṅkāyāṁ janakātmajām ॥40॥
anēnaiva hi vēgēna gamiṣyāmi surālayam ।
yadi vā tridivē sītāṁ na drakṣyāmi kr̥taśramaḥ॥41॥
baddhvā rākṣasarājānamānayiṣyāmi rāvaṇam ।
sarvathā kr̥takāryō’hamēṣyāmi saha sītayā ॥42॥
ānayiṣyāmi vā laṅkāṁ samutpāṭya sarāvaṇām ।
ēvamuktvā tu hanumān vānarō vānarōttamaḥ॥43॥
utpapātātha vēgēna vēgavānavicārayan ।
suparṇamiva cātmānaṁ mēnē sa kapikuñjaraḥ॥44॥
samutpatati vēgāt tu vēgāt tē nagarōhiṇaḥ।
saṁhr̥tya viṭapān sarvān samutpētuḥ samantataḥ॥45॥
sa mattakōyaṣṭibhakān pādapān puṣpaśālinaḥ।
udvahannuruvēgēna jagāma vimalē’mbarē ॥46॥
ūruvēgōtthitā vr̥kṣā muhūrtaṁ kapimanvayuḥ।
prasthitaṁ dīrghamadhvānaṁ svabandhumiva bāndhavāḥ॥47॥
tamūruvēgōnmathitāḥ sālāścānyē nagōttamāḥ।
anujagmurhanūmantaṁ sainyā iva mahīpatim ॥48॥
supuṣpitāgrairbahubhiḥ pādapairanvitaḥ kapiḥ।
hanūmān parvatākārō babhūvādbhutadarśanaḥ॥49॥
sāravantō’tha yē vr̥kṣā nyamajjan lavaṇāmbhasi ।
bhayādiva mahēndrasya parvatā varuṇālayē ॥50॥
sa nānākusumaiḥ kīrṇaḥ kapiḥ sāṅkurakōrakaiḥ।
śuśubhē mēghasaṅkāśaḥ khadyōtairiva parvataḥ॥51॥
vimuktāstasya vēgēna muktvā puṣpāṇi tē drumāḥ।
vyavaśīryanta salilē nivr̥ttāḥ suhr̥dō yathā ॥52॥
laghutvēnōpapannaṁ tad vicitraṁ sāgarē’patat ।
drumāṇāṁ vividhaṁ puṣpaṁ kapivāyusamīritam ।
tārācitamivākāśaṁ prababhau sa mahārṇavaḥ॥53॥
puṣpaughēṇa sugandhēna nānāvarṇēna vānaraḥ।
babhau mēgha ivōdyan vai vidyudgaṇavibhūṣitaḥ॥54॥
tasya vēgasamudbhūtaiḥ puṣpaistōyamadr̥śyata ।
tārābhiriva rāmābhiruditābhirivāmbaram ॥55॥
tasyāmbaragatau bāhū dadr̥śātē prasāritau ।
parvatāgrād viniṣkrāntau pañcāsyāviva pannagau ॥56॥
pibanniva babhau cāpi sōrmijālaṁ mahārṇavam ।
pipāsuriva cākāśaṁ dadr̥śē sa mahākapiḥ॥57॥
tasya vidyutprabhākārē vāyumārgānusāriṇaḥ।
nayanē viprakāśētē parvatasthāvivānalau ॥58॥
piṅgē piṅgākṣamukhyasya br̥hatī parimaṇḍalē ।
cakṣuṣī samprakāśētē candrasūryāviva sthitau ॥59॥
mukhaṁ nāsikayā tasya tāmrayā tāmramābabhau ।
sandhyayā samabhispr̥ṣṭaṁ yathā syāt sūryamaṇḍalam ॥60॥
lāṅgūlaṁ ca samāviddhaṁ plavamānasya śōbhatē ।
ambarē vāyuputrasya śakradhvaja ivōcchritam ॥61॥
lāṅgūlacakrō hanumān śukladaṁṣṭrō’nilātmajaḥ।
vyarōcata mahāprājñaḥ parivēṣīva bhāskaraḥ॥62॥
sphigdēśēnātitāmrēṇa rarāja sa mahākapiḥ।
mahatā dāritēnēva girirgairikadhātunā ॥63॥
tasya vānarasiṁhasya plavamānasya sāgaram ।
kakṣāntaragatō vāyurjīmūta iva garjati ॥64॥
khē yathā nipatatyulkā uttarāntād viniḥsr̥tā ।
dr̥śyatē sānubandhā ca tathā sa kapikuñjaraḥ॥65॥
patatpataṅgasaṅkāśō vyāyataḥ śuśubhē kapiḥ।
pravr̥ddha iva mātaṅgaḥ kakṣyayā badhyamānayā ॥66॥
upariṣṭāccharīrēṇa cchāyayā cāvagāḍhayā ।
sāgarē mārutāviṣṭā naurivāsīt tadā kapiḥ॥67॥
yaṁ yaṁ dēśaṁ samudrasya jagāma sa mahākapiḥ।
sa tu tasyāṅgavēgēna sōnmāda iva lakṣyatē ॥68॥
sāgarasyōrmijālānāmurasā śailavarṣmaṇām ।
abhighnaṁstu mahāvēgaḥ pupluvē sa mahākapiḥ॥69॥
kapivātaśca balavān mēghavātaśca nirgataḥ।
sāgaraṁ bhīmanirhrādaṁ kampayāmāsaturbhr̥śam ॥70॥
vikarṣannūrmijālāni br̥hanti lavaṇāmbhasi ।
pupluvē kapiśārdūlō vikiranniva rōdasī ॥71॥
mērumandarasaṅkāśānudgatān sumahārṇavē ।
atyakrāmanmahāvēgastaraṅgān gaṇayanniva ॥72॥
tasya vēgasamudghuṣṭaṁ jalaṁ sajaladaṁ tadā ।
ambarasthaṁ vibabhrājē śaradabhramivātatam ॥73॥
timinakrajhaṣāḥ kūrmā dr̥śyantē vivr̥tāstadā ।
vastrāpakarṣaṇēnēva śarīrāṇi śarīriṇām ॥74॥
kramamāṇaṁ samīkṣyātha bhujagāḥ sāgaraṅgamāḥ।
vyōmni taṁ kapiśārdūlaṁ suparṇamiva mēnirē ॥75॥
daśayōjanavistīrṇā triṁśadyōjanamāyatā ।
chāyā vānarasiṁhasya javē cārutarābhavat ॥76॥
śvētābhraghanarājīva vāyuputrānugāminī ।
tasya sā śuśubhē chāyā patitā lavaṇāmbhasi ॥77॥
śuśubhē sa mahātējā mahākāyō mahākapiḥ।
vāyumārgē nirālambē pakṣavāniva parvataḥ॥78॥
yēnāsau yāti balavān vēgēna kapikuñjaraḥ।
tēna mārgēṇa sahasā drōṇīkr̥ta ivārṇavaḥ॥79॥
āpātē pakṣisaṅghānāṁ pakṣirāja iva vrajan ।
hanumān mēghajālāni prakarṣan mārutō yathā ॥80॥
pāṇḍurāruṇavarṇāni nīlamañjiṣṭhakāni ca ।
kapinā’’kr̥ṣyamāṇāni mahābhrāṇi cakāśirē ॥81॥
praviśannabhrajālāni niṣpataṁśca punaḥ punaḥ।
pracchannaśca prakāśaśca candramā iva dr̥śyatē ॥82॥
plavamānaṁ tu taṁ dr̥ṣṭvā plavagaṁ tvaritaṁ tadā ।
vavr̥ṣustatra puṣpāṇi dēvagandharvacāraṇāḥ॥83॥
tatāpa nahi taṁ sūryaḥ plavantaṁ vānarēśvaram ।
siṣēvē ca tadā vāyū rāmakāryārthasiddhayē ॥84॥
r̥ṣayastuṣṭuvuścainaṁ plavamānaṁ vihāyasā ।
jaguśca dēvagandharvāḥ praśaṁsantō vanaukasam ॥85॥
nāgāśca tuṣṭuvuryakṣā rakṣāṁsi vividhāni ca ।
prēkṣya sarvē kapivaraṁ sahasā vigataklamam ॥86॥
tasmin plavagaśārdūlē plavamānē hanūmati ।
ikṣvākukulamānārthī cintayāmāsa sāgaraḥ॥87॥
sāhāyyaṁ vānarēndrasya yadi nāhaṁ hanūmataḥ।
kariṣyāmi bhaviṣyāmi sarvavācyō vivakṣatām ॥88॥
ahamikṣvākunāthēna sagarēṇa vivardhitaḥ।
ikṣvākusacivaścāyaṁ tannārhatyavasāditum ॥89॥
tathā mayā vidhātavyaṁ viśramēta yathā kapiḥ।
śēṣaṁ ca mayi viśrāntaḥ sukhī sō’titariṣyati ॥90॥
iti kr̥tvā matiṁ sādhvīṁ samudraśchannamambhasi ।
hiraṇyanābhaṁ mainākamuvāca girisattamam ॥91॥
tvamihāsurasaṅghānāṁ dēvarājñā mahātmanā ।
pātālanilayānāṁ hi parighaḥ saṁnivēśitaḥ॥92॥
tvamēṣāṁ jñātavīryāṇāṁ punarēvōtpatiṣyatām ।
pātālasyāpramēyasya dvāramāvr̥tya tiṣṭhasi ॥93॥
tiryagūrdhvamadhaścaiva śaktistē śaila vardhitum ।
tasmāt sañcōdayāmi tvāmuttiṣṭha girisattama ॥94॥
sa ēṣa kapiśārdūlastvāmuparyēti vīryavān ।
hanūmān rāmakāryārthī bhīmakarmā khamāplutaḥ॥95॥
asya sāhyaṁ mayā kāryamikṣvākukulavartinaḥ।
mama hīkṣvākavaḥ pūjyāḥ paraṁ pūjyatamāstava ॥96॥
kuru sācivyamasmākaṁ na naḥ kāryamatikramēt ।
kartavyamakr̥taṁ kāryaṁ satāṁ manyumudīrayēt ॥97॥
salilādūrdhvamuttiṣṭha tiṣṭhatvēṣa kapistvayi ।
asmākamatithiścaiva pūjyaśca plavatāṁ varaḥ॥98॥
cāmīkaramahānābha dēvagandharvasēvita ।
hanūmāṁstvayi viśrāntastataḥ śēṣaṁ gamiṣyati ॥99॥
kākutsthasyānr̥śaṁsyaṁ ca maithilyāśca vivāsanam ।
śramaṁ ca plavagēndrasya samīkṣyōtthātumarhasi ॥100॥
hiraṇyagarbhō mainākō niśamya lavaṇāmbhasaḥ ।
utpapāta jalāt tūrṇaṁ mahādrumalatāvr̥taḥ॥101॥
sa sāgarajalaṁ bhittvā babhūvātyucchritastadā ।
yathā jaladharaṁ bhittvā dīptaraśmirdivākaraḥ॥102॥
sa mahātmā muhūrtēna parvataḥ salilāvr̥taḥ।
darśayāmāsa śr̥ṅgāṇi sāgarēṇa niyōjitaḥ॥103॥
śātakumbhamayaiḥ śr̥ṅgaiḥ sakinnaramahōragaiḥ।
ādityōdayasaṅkāśairullikhadbhirivāmbaram ॥104॥
tasya jāmbūnadaiḥ śr̥ṅgaiḥ parvatasya samutthitaiḥ ।
ākāśaṁ śastrasaṅkāśamabhavat kāñcanaprabham ॥105॥
jātarūpamayaiḥ śr̥ṅgairbhrājamānairmahāprabhaiḥ।
ādityaśatasaṅkāśaḥ sō’bhavat girisattamaḥ॥106॥
samutthitamasaṅgēna hanūmānagrataḥ sthitam ।
madhyē lavaṇatōyasya vighnō’yamiti niścitaḥ॥107॥
sa tamucchritamatyarthaṁ mahāvēgō mahākapiḥ।
urasā pātayāmāsa jīmūtamiva mārutaḥ॥108॥
sa tadāsāditastēna kapinā parvatōttamaḥ।
buddhvā tasya harērvēgaṁ jaharṣa ca nanāda ca ॥109॥
tamākāśagataṁ vīramākāśē samupasthitaḥ।
prītō hr̥ṣṭamanā vākyamabravīt parvataḥ kapim ॥110॥
mānuṣaṁ dhārayan rūpamātmanaḥ śikharē sthitaḥ।
duṣkaraṁ kr̥tavān karma tvamidaṁ vānarōttama ॥111॥
nipatya mama śr̥ṅgēṣu sukhaṁ viśramya gamyatām ।
rāghavasya kulē jātairudadhiḥ parivardhitaḥ॥112॥
sa tvāṁ rāmahitē yuktaṁ pratyarcayati sāgaraḥ।
kr̥tē ca pratikartavyamēṣa dharmaḥ sanātanaḥ॥113॥
sō’yaṁ tatpratikārārthī tvattaḥ sammānamarhati ।
tvannimittamanēnāhaṁ bahumānāt pracōditaḥ॥114॥
yōjanānāṁ śataṁ cāpi kapirēṣa khamāplutaḥ।
tava sānuṣu viśrāntaḥ śēṣaṁ prakramatāmiti ॥115॥
tiṣṭha tvaṁ hariśārdūla mayi viśramya gamyatām ।
tadidaṁ gandhavat svādu kandamūlaphalaṁ bahu ॥116॥
tadāsvādya hariśrēṣṭha viśrāntō’tha gamiṣyasi ।
asmākamapi sambandhaḥ kapimukhya tvayāsti vai ।
prakhyātastriṣu lōkēṣu mahāguṇaparigrahaḥ॥117॥
vēgavantaḥ plavantō yē plavagā mārutātmaja ।
tēṣāṁ mukhyatamaṁ manyē tvāmahaṁ kapikuñjara ॥118॥
atithiḥ kila pūjārhaḥ prākr̥tō’pi vijānatā ।
dharmaṁ jijñāsamānēna kiṁ punaryādr̥śō bhavān ॥119॥
tvaṁ hi dēvavariṣṭhasya mārutasya mahātmanaḥ।
putrastasyaiva vēgēna sadr̥śaḥ kapikuñjara ॥120॥
pūjitē tvayi dharmajñē pūjāṁ prāpnōti mārutaḥ।
tasmāt tvaṁ pūjanīyō mē śr̥ṇu cāpyatra kāraṇam ॥121॥
pūrvaṁ kr̥tayugē tāta parvatāḥ pakṣiṇō’bhavan ।
tē’pi jagmurdiśaḥ sarvā garuḍā iva vēginaḥ॥122॥
tatastēṣu prayātēṣu dēvasaṅghāḥ saharṣibhiḥ।
bhūtāni ca bhayaṁ jagmustēṣāṁ patanaśaṅkayā ॥123॥
tataḥ kruddhaḥ sahasrākṣaḥ parvatānāṁ śatakratuḥ।
pakṣāṁścicchēda vajrēṇa tataḥ śatasahasraśaḥ॥124॥
sa māmupagataḥ kruddhō vajramudyamya dēvarāṭ ।
tatō’haṁ sahasā kṣiptaḥ śvasanēna mahātmanā ॥125॥
asmin lavaṇatōyē ca prakṣiptaḥ plavagōttama ।
guptapakṣaḥ samagraśca tava pitrābhirakṣitaḥ॥126॥
tatō’haṁ mānayāmi tvāṁ mānyō’si mama mārutē ।
tvayā mamaiṣa sambandhaḥ kapimukhya mahāguṇaḥ॥127॥
asminnēvaṅgatē kāryē sāgarasya mamaiva ca ।
prītiṁ prītamanāḥ kartuṁ tvamarhasi mahāmatē ॥128॥
śramaṁ mōkṣaya pūjāṁ ca gr̥hāṇa harisattama ।
prītiṁ ca mama mānyasya prītō’smi tava darśanāt ॥129॥
ēvamuktaḥ kapiśrēṣṭhastaṁ nagōttamamabravīt ।
prītō’smi kr̥tamātithyaṁ manyurēṣō’panīyatām ॥130॥
tvaratē kāryakālō mē ahaścāpyativartatē ।
pratijñā ca mayā dattā na sthātavyamihāntarā ॥131॥
ityuktvā pāṇinā śailamālabhya haripuṅgavaḥ।
jagāmākāśamāviśya vīryavān prahasanniva ॥132॥
sa parvatasamudrābhyāṁ bahumānādavēkṣitaḥ।
pūjitaścōpapannābhirāśīrbhirabhinanditaḥ॥133॥
athōrdhvaṁ dūramāgatya hitvā śailamahārṇavau ।
pituḥ panthānamāsādya jagāma vimalē’mbarē ॥134॥
bhūyaścōrdhvaṁ gatiṁ prāpya giriṁ tamavalōkayan ।
vāyusūnurnirālambō jagāma kapikuñjaraḥ॥135॥
tad dvitīyaṁ hanumatō dr̥ṣṭvā karma suduṣkaram ।
praśaśaṁsuḥ surāḥ sarvē siddhāśca paramarṣayaḥ॥136॥
dēvatāścābhavan hr̥ṣṭāstatrasthāstasya karmaṇā ।
kāñcanasya sunābhasya sahasrākṣaśca vāsavaḥ॥137॥
uvāca vacanaṁ dhīmān paritōṣāt sagadgadam ।
sunābhaṁ parvataśrēṣṭhaṁ svayamēva śacīpatiḥ॥138॥
hiraṇyanābha śailēndra parituṣṭō’smi tē bhr̥śam ।
abhayaṁ tē prayacchāmi gaccha saumya yathāsukham ॥139॥
sāhyaṁ kr̥taṁ tē sumahad viśrāntasya hanūmataḥ।
kramatō yōjanaśataṁ nirbhayasya bhayē sati ॥140॥
rāmasyaiṣa hitāyaiva yāti dāśarathēḥ kapiḥ।
satkriyāṁ kurvatā śaktyā tōṣitō’smi dr̥ḍhaṁ tvayā ॥141॥
sa tat praharṣamalabhad vipulaṁ parvatōttamaḥ।
dēvatānāṁ patiṁ dr̥ṣṭvā parituṣṭaṁ śatakratum ॥142॥
sa vai dattavaraḥ śailō babhūvāvasthitastadā ।
hanūmāṁśca muhūrtēna vyaticakrāma sāgaram ॥143॥
tatō dēvāḥ sagandharvāḥ siddhāśca paramarṣayaḥ।
abruvan sūryasaṅkāśāṁ surasāṁ nāgamātaram ॥144॥
ayaṁ vātātmajaḥ śrīmān plavatē sāgarōpari ।
hanūmān nāma tasya tvaṁ muhūrtaṁ vighnamācara ॥145॥
rākṣasaṁ rūpamāsthāya sughōraṁ parvatōpamam ।
daṁṣṭrākarālaṁ piṅgākṣaṁ vaktraṁ kr̥tvā nabhaḥspr̥śam ॥146॥
balamicchāmahē jñātuṁ bhūyaścāsya parākramam ।
tvāṁ vijēṣyatyupāyēna viṣādaṁ vā gamiṣyati ॥147॥
ēvamuktā tu sā dēvī daivatairabhisatkr̥tā ।
samudramadhyē surasā bibhratī rākṣasaṁ vapuḥ॥148॥
vikr̥taṁ ca virūpaṁ ca sarvasya ca bhayāvaham ।
plavamānaṁ hanūmantamāvr̥tyēdamuvāca ha॥149॥
mama bhakṣyaḥ pradiṣṭastvamīśvarairvānararṣabha ।
ahaṁ tvāṁ bhakṣayiṣyāmi praviśēdaṁ mamānanam ॥150॥
vara ēṣa purā dattō mama dhātrēti satvarā ।
vyādāya vaktraṁ vipulaṁ sthitā sā mārutēḥ puraḥ॥151॥
ēvamuktaḥ surasayā prahr̥ṣṭavadanō’bravīt ।
rāmō dāśarathirnāma praviṣṭō daṇḍakāvanam ।
lakṣmaṇēna saha bhrātrā vaidēhyā cāpi bhāryayā ॥152॥
anyakāryaviṣaktasya baddhavairasya rākṣasaiḥ।
tasya sītā hr̥tā bhāryā rāvaṇēna yaśasvinī॥153॥
tasyāḥ sakāśaṁ dūtō’haṁ gamiṣyē rāmaśāsanāt ।
kartumarhasi rāmasya sāhyaṁ viṣayavāsini ॥154॥
athavā maithilīṁ dr̥ṣṭvā rāmaṁ cākliṣṭakāriṇam ।
āgamiṣyāmi tē vaktraṁ satyaṁ pratiśr̥ṇōmi tē ॥155॥
ēvamuktā hanumatā surasā kāmarūpiṇī ।
abravīnnātivartēnmāṁ kaścidēṣa varō mama ॥156॥
taṁ prayāntaṁ samudvīkṣya surasā vākyamabravīt ।
balaṁ jijñāsamānā sā nāgamātā hanūmataḥ॥157॥
niviśya vadanaṁ mē’dya gantavyaṁ vānarōttama ।
vara ēṣa purā dattō mama dhātrēti satvarā ॥158॥
vyādāya vipulaṁ vaktraṁ sthitā sā mārutēḥ puraḥ ।
ēvamuktaḥ surasayā kruddhō vānarapuṅgavaḥ॥159॥
abravīt kuru vai vaktraṁ yēna māṁ viṣahiṣyasi ।
ityuktvā surasāṁ kruddhō daśayōjanamāyatām ॥160॥
daśayōjanavistārō hanūmānabhavat tadā ।
taṁ dr̥ṣṭvā mēghasaṅkāśaṁ daśayōjanamāyatam ।
cakāra surasāpyāsyaṁ viṁśada yōjanamāyatam ॥161॥
hanūmāṁstu tataḥ kruddhastriṁśad yōjanamāyataḥ।
cakāra surasā vaktraṁ catvāriṁśat tathōcchritam ॥162॥
babhūva hanumān vīraḥ pañcāśad yōjanōcchritaḥ।
cakāra surasā vaktraṁ ṣaṣṭiṁ yōjanamucchritam ॥163॥
tadaiva hanumān vīraḥ saptatiṁ yōjanōcchritaḥ।
cakāra surasā vaktramaśītiṁ yōjanōcchritam ॥164॥
hanūmānanalaprakhyō navatiṁ yōjanōcchritaḥ ।
cakāra surasā vaktraṁ śatayōjanamāyatam ॥165॥
tad dr̥ṣṭvā vyāditaṁ tvāsyaṁ vāyuputraḥ sa buddhimān ।
dīrghajihvaṁ surasayā subhīmaṁ narakōpamam ॥166॥
sa saṅkṣipyātmanaḥ kāyaṁ jīmūta iva mārutiḥ।
tasmin muhūrtē hanumān babhūvāṅguṣṭhamātrakaḥ॥167॥
sō’bhipadyātha tadvaktraṁ niṣpatya ca mahābalaḥ।
antarikṣē sthitaḥ śrīmānidaṁ vacanamabravīt ॥168॥
praviṣṭō’smi hi tē vaktraṁ dākṣāyaṇi namō’stu tē ।
gamiṣyē yatra vaidēhī satyaścāsīd varastava ॥169॥
taṁ dr̥ṣṭvā vadanānmuktaṁ candraṁ rāhumukhādiva ।
abravīt surasā dēvī svēna rūpēṇa vānaram ॥170॥
arthasiddhyai hariśrēṣṭha gaccha saumya yathāsukham ।
samānaya ca vaidēhīṁ rāghavēṇa mahātmanā ॥171॥
tat tr̥tīyaṁ hanumatō dr̥ṣṭvā karma suduṣkaram ।
sādhusādhviti bhūtāni praśaśaṁsustadā harim ॥172॥
sa sāgaramanādhr̥ṣyamabhyētya varuṇālayam ।
jagāmākāśamāviśya vēgēna garuḍōpamaḥ॥173॥
sēvitē vāridhārābhiḥ patagaiśca niṣēvitē ।
caritē kaiśikācāryairairāvataniṣēvitē ॥174॥
siṁhakuñjaraśārdūlapatagōragavāhanaiḥ।
vimānaiḥ sampatadbhiśca vimalaiḥ samalaṅkr̥tē ॥175॥
vajrāśanisamasparśaiḥ pāvakairiva śōbhitē ।
kr̥tapuṇyairmahābhāgaiḥ svargajidbhiradhiṣṭhitē ॥176॥
vahatā havyamatyantaṁ sēvitē citrabhānunā ।
grahanakṣatracandrārkatārāgaṇavibhūṣitē ॥177॥
maharṣigaṇagandharvanāgayakṣasamākulē ।
viviktē vimalē viśvē viśvāvasuniṣēvitē ॥178॥
dēvarājagajākrāntē candrasūryapathē śivē ।
vitānē jīvalōkasya vitatē brahmanirmitē ॥179॥
bahuśaḥ sēvitē vīrairvidyādharagaṇairvr̥tē ।
jagāma vāyumārgē ca garutmāniva mārutiḥ॥180॥
hanumān mēghajālāni prākarṣan mārutō yathā ।
kālāgurusavarṇāni raktapītasitāni ca ॥181॥
kapinā kr̥ṣyamāṇāni mahābhrāṇi cakāśirē ।
praviśannabhrajālāni niṣpataṁśca punaḥ punaḥ॥182॥
prāvr̥ṣīndurivābhāti niṣpatan praviśaṁstadā ।
pradr̥śyamānaḥ sarvatra hanūmān mārutātmajaḥ॥183॥
bhējē’mbaraṁ nirālambaṁ pakṣayukta ivādrirāṭ ।
plavamānaṁ tu taṁ dr̥ṣṭvā siṁhikā nāma rākṣasī ॥184॥
manasā cintayāmāsa pravr̥ddhā kāmarūpiṇī ।
adya dīrghasya kālasya bhaviṣyāmyahamāśitā ॥185॥
idaṁ mama mahāsattvaṁ cirasya vaśamāgatam ।
iti sañcintya manasā cchāyāmasya samākṣipat ॥186॥
chāyāyāṁ gr̥hyamāṇāyāṁ cintayāmāsa vānaraḥ।
samākṣiptō’smi sahasā paṅkūkr̥taparākramaḥ॥187॥
pratilōmēna vātēna mahānauriva sāgarē ।
tiryagūrdhvamadhaścaiva vīkṣamāṇastadā kapiḥ॥188॥
dadarśa sa mahāsattvamutthitaṁ lavaṇāmbhasi ।
tad dr̥ṣṭvā cintayāmāsa mārutirvikr̥tānanām ॥189॥
kapirājñā yathākhyātaṁ sattvamadbhutadarśanam ।
chāyāgrāhi mahāvīryaṁ tadidaṁ nātra saṁśayaḥ॥190॥
sa tāṁ buddhvārthatattvēna siṁhikāṁ matimān kapiḥ।
vyavardhata mahākāyaḥ prāvr̥ṣīva balāhakaḥ॥191॥
tasya sā kāyamudvīkṣya vardhamānaṁ mahākapēḥ।
vaktraṁ prasārayāmāsa pātālāmbarasaṁnibham ॥192॥
ghanarājīva garjantī vānaraṁ samabhidravat ।
sa dadarśa tatastasyā vikr̥taṁ sumahanmukham ॥193॥
kāyamātraṁ ca mēdhāvī marmāṇi ca mahākapiḥ।
sa tasyā vikr̥tē vaktrē vajrasaṁhananaḥ kapiḥ॥194॥
saṅkṣipya muhurātmānaṁ nipapāta mahākapiḥ।
āsyē tasyā nimajjantaṁ dadr̥śuḥ siddhacāraṇāḥ॥195॥
grasyamānaṁ yathā candraṁ pūrṇaṁ parvaṇi rāhuṇā ।
tatastasyā nakhaistīkṣṇairmarmāṇyutkr̥tya vānaraḥ॥196॥
utpapātātha vēgēna manaḥsampātavikramaḥ।
tāṁ tu diṣṭyā ca dhr̥tyā ca dākṣiṇyēna nipātya saḥ॥197॥
kapipravīrō vēgēna vavr̥dhē punarātmavān ।
hr̥tahr̥tsā hanumatā papāta vidhurāmbhasi ।
svayambhuvaiva hanumān sr̥ṣṭastasyā nipātanē ॥198॥
tāṁ hatāṁ vānarēṇāśu patitāṁ vīkṣya siṁhikām ।
bhūtānyākāśacārīṇi tamūcuḥ plavagōttamam ॥199॥
bhīmamadya kr̥taṁ karma mahatsattvaṁ tvayā hatam ।
sādhayārthamabhiprētamariṣṭaṁ plavatāṁ vara ॥200॥
yasya tvētāni catvāri vānarēndra yathā tava ।
dhr̥tirdr̥ṣṭirmatirdākṣyaṁ sa karmasu na sīdati ॥201॥
sa taiḥ sampūjitaḥ pūjyaḥ pratipannaprayōjanaiḥ।
jagāmākāśamāviśya pannagāśanavat kapiḥ॥202॥
prāptabhūyiṣṭhapārastu sarvataḥ parilōkayan ।
yōjanānāṁ śatasyāntē vanarājīṁ dadarśa saḥ॥203॥
dadarśa ca patannēva vividhadrumabhūṣitam ।
dvīpaṁ śākhāmr̥ga śrēṣṭhō malayōpavanāni ca ॥204॥
sāgaraṁ sāgarānūpān sāgarānūpajān drumān ।
sāgarasya ca patnīnāṁ mukhānyapi vilōkayat ॥205॥
sa mahāmēghasaṅkāśaṁ samīkṣyātmānamātmavān ।
nirundhantamivākāśaṁ cakāra matimān matim ॥206॥
kāyavr̥ddhiṁ pravēgaṁ ca mama dr̥ṣṭvaiva rākṣasāḥ।
mayi kautūhalaṁ kuryuriti mēnē mahāmatiḥ॥207॥
tataḥ śarīraṁ saṅkṣipya tanmahīdharasaṁnibham ।
punaḥ prakr̥timāpēdē vītamōha ivātmavān ॥208॥
tadrūpamatisaṅkṣipya hanūmān prakr̥tau sthitaḥ।
trīn kramāniva vikramya balivīryaharō hariḥ॥209॥
sa cārunānāvidharūpadhārī
	paraṁ samāsādya samudratīram ।
parairaśakyaṁ pratipannarūpaḥ
	samīkṣitātmā samavēkṣitārthaḥ॥210॥
tataḥ sa lambasya girēḥ samr̥ddhē
	vicitrakūṭē nipapāta kūṭē ।
sakētakōddālakanārikēlē
	mahābhrakūṭapratimō mahātmā ॥211॥
tatastu samprāpya samudratīraṁ
	samīkṣya laṅkāṁ girivaryamūrdhni ।
kapistu tasmin nipapāta parvatē
	vidhūya rūpaṁ vyathayanmr̥gadvijān ॥212॥
sa sāgaraṁ dānavapannagāyutaṁ
	balēna vikramya mahōrmimālinam ।
nipatya tīrē ca mahōdadhēstadā
	dadarśa laṅkāmamarāvatīmiva ॥213॥
ityārṣē śrīmadrāmāyaṇē vālmīkīyē ādikāvyē sundarakāṇḍē prathamaḥ sargaḥ