atha pañcadaśaḥ sargaḥ
sa vīkṣamāṇastatrasthō mārgamāṇaśca maithilīm ।
avēkṣamāṇaśca mahīṁ sarvāṁ tāmanvavaikṣata ॥1॥
santānakalatābhiśca pādapairupaśōbhitām ।
divyagandharasōpētāṁ sarvataḥ samalaṅkr̥tām ॥2॥
tāṁ sa nandanasaṅkāśāṁ mr̥gapakṣibhirāvr̥tām ।
harmyaprāsādasambādhāṁ kōkilākulaniḥsvanām ॥3॥
kāñcanōtpalapadmābhirvāpībhirupaśōbhitām ।
bahvāsanakuthōpētāṁ bahubhūmigr̥hāyutām ॥4॥
sarvartukusumai ramyaiḥ phalavadbhiśca pādapaiḥ।
puṣpitānāmaśōkānāṁ śriyā sūryōdayaprabhām ॥5॥
pradīptāmiva tatrasthō mārutiḥ samudaikṣata ।
niṣpatraśākhāṁ vihagaiḥ kriyamāṇāmivāsakr̥t ॥6॥
viniṣpatadbhiḥ śataśaścitraiḥ puṣpāvataṁsakaiḥ।
samūlapuṣparacitairaśōkaiḥ śōkanāśanaiḥ॥7॥
puṣpabhārātibhāraiśca spr̥śadbhiriva mēdinīm ।
karṇikāraiḥ kusumitaiḥ kiṁśukaiśca supuṣpitaiḥ॥8॥
sa dēśaḥ prabhayā tēṣāṁ pradīpta iva sarvataḥ।
puṁnāgāḥ saptaparṇāśca campakōddālakāstathā ॥9॥
vivr̥ddhamūlā bahavaḥ śōbhantē sma supuṣpitāḥ।
śātakumbhanibhāḥ kēcitkēcidagniśikhaprabhāḥ॥10॥
nīlāñjananibhāḥ kēcittatrāśōkāḥ sahasraśaḥ।
nandanaṁ vibudhōdyānaṁ citraṁ caitrarathaṁ yathā ॥11॥
ativr̥ttamivācintyaṁ divyaṁ ramyaśriyāyutam ।
dvitīyamiva cākāśaṁ puṣpajyōtirgaṇāyutam ॥12॥
puṣparatnaśataiścitraṁ pañcamaṁ sāgaraṁ yathā ।
sarvartupuṣpairnicitaṁ pādapairmadhugandhibhiḥ॥13॥
nānāninādairudyānaṁ ramyaṁ mr̥gagaṇadvijaiḥ।
anēkagandhapravahaṁ puṇyagandhaṁ manōharam ॥14॥
śailēndramiva gandhāḍhyaṁ dvitīyaṁ gandhamādanam ।
aśōkavanikāyāṁ tu tasyāṁ vānarapuṅgavaḥ॥15॥
sa dadarśāvidūrasthaṁ caityaprāsādamūrjitam ।
madhyē stambhasahasrēṇa sthitaṁ kailāsapāṇḍuram ॥16॥
pravālakr̥tasōpānaṁ taptakāñcanavēdikam ।
muṣṇantamiva cakṣūṁṣi dyōtamānamiva śriyā ॥17॥
nirmalaṁ prāṁśubhāvatvādullikhantamivāmbaram ।
tatō malinasaṁvītāṁ rākṣasībhiḥ samāvr̥tām ॥18॥
upavāsakr̥śāṁ dīnāṁ niḥśvasantīṁ punaḥ punaḥ।
dadarśa śuklapakṣādau candrarēkhāmivāmalām ॥19॥
mandaprakhyāyamānēna rūpēṇa ruciraprabhām ।
pinaddhāṁ dhūmajālēna śikhāmiva vibhāvasōḥ॥20॥
pītēnaikēna saṁvītāṁ kliṣṭēnōttamavāsasā ।
sapaṅkāmanalaṅkārāṁ vipadmāmiva padminīm ॥21॥
pīḍitāṁ duḥkhasantaptāṁ parikṣīṇāṁ tapasvinīm ।
grahēṇāṅgārakēṇēva pīḍitāmiva rōhiṇīm ॥22॥
aśrupūrṇamukhīṁ dīnāṁ kr̥śāmanaśanēna ca ।
śōkadhyānaparāṁ dīnāṁ nityaṁ duḥkhaparāyaṇām ॥23॥
priyaṁ janamapaśyantīṁ paśyantīṁ rākṣasīgaṇam ।
svagaṇēna mr̥gīṁ hīnāṁ śvagaṇēnāvr̥tāmiva ॥24॥
nīlanāgābhayā vēṇyā jaghanaṁ gatayaikayā ।
nīlayā nīradāpāyē vanarājyā mahīmiva ॥25॥
sukhārhāṁ duḥkhasantaptāṁ vyasanānāmakōvidām ।
tāṁ vilōkya viśālākṣīmadhikaṁ malināṁ kr̥śām ॥26॥
tarkayāmāsa sītēti kāraṇairupapādibhiḥ।
hriyamāṇā tadā tēna rakṣasā kāmarūpiṇā ॥27॥
yathārūpā hi dr̥ṣṭā sā tathārūpēyamaṅganā ।
pūrṇacandrānanāṁ subhrūṁ cāruvr̥ttapayōdharām ॥28॥
kurvatīṁ prabhayā dēvīṁ sarvā vitimirā diśaḥ।
tāṁ nīlakaṇṭhīṁ bimbōṣṭhīṁ sumadhyāṁ supratiṣṭhitām ॥29॥
sītāṁ padmapalāśākṣīṁ manmathasya ratiṁ yathā ।
iṣṭāṁ sarvasya jagataḥ pūrṇacandraprabhāmiva ॥30॥
bhūmau sutanumāsīnāṁ niyatāmiva tāpasīm ।
niḥśvāsabahulāṁ bhīruṁ bhujagēndravadhūmiva ॥31॥
śōkajālēna mahatā vitatēna na rājatīm ।
saṁsaktāṁ dhūmajālēna śikhāmiva vibhāvasōḥ॥32॥
tāṁ smr̥tīmiva sandigdhāmr̥ddhiṁ nipatitāmiva ।
vihatāmiva ca śraddhāmāśāṁ pratihatāmiva ॥33॥
sōpasargāṁ yathā siddhiṁ buddhiṁ sakaluṣāmiva ।
abhūtēnāpavādēna kīrtiṁ nipatitāmiva ॥34॥
rāmōparōdhavyathitāṁ rakṣōgaṇanipīḍitām ।
abalāṁ mr̥gaśāvākṣīṁ vīkṣamāṇāṁ tatastataḥ॥35॥
bāṣpāmbuparipūrṇēna kr̥ṣṇavakrākṣipakṣmaṇā ।
vadanēnāprasannēna niḥśvasantīṁ punaḥ punaḥ॥36॥
malapaṅkadharāṁ dīnāṁ maṇḍanārhāmamaṇḍitām ।
prabhāṁ nakṣatrarājasya kālamēghairivāvr̥tām ॥37॥
tasya sandidihē buddhistathā sītāṁ nirīkṣya ca ।
āmnāyānāmayōgēna vidyāṁ praśithilāmiva ॥38॥
duḥkhēna bubudhē sītāṁ hanumānanalaṅkr̥tām ।
saṁskārēṇa yathā hīnāṁ vācamarthāntaraṁ gatām ॥39॥
tāṁ samīkṣya viśālākṣīṁ rājaputrīmaninditām ।
tarkayāmāsa sītēti kāraṇairupapādayan ॥40॥
vaidēhyā yāni cāṅgēṣu tadā rāmō’nvakīrtayat ।
tānyābharaṇajālāni gātraśōbhīnyalakṣayat ॥41॥
sukr̥tau karṇavēṣṭau ca śvadaṁṣṭrau ca susaṁsthitau ।
maṇividrumacitrāṇi hastēṣvābharaṇāni ca ॥42॥
śyāmāni cirayuktatvāttathā saṁsthānavanti ca ।
tānyēvaitāni manyē’haṁ yāni rāmō’vnakīrtayat ॥43॥
tatra yānyavahīnāni tānyahaṁ nōpalakṣayē ।
yānyasyā nāvahīnāni tānīmāni na saṁśayaḥ॥44॥
pītaṁ kanakapaṭṭābhaṁ srastaṁ tadvasanaṁ śubham ।
uttarīyaṁ nagāsaktaṁ tadā dr̥ṣṭaṁ plavaṅgamaiḥ॥45॥
bhūṣaṇāni ca mukhyāni dr̥ṣṭāni dharaṇītalē ।
anayaivāpaviddhāni svanavanti mahānti ca ॥46॥
idaṁ ciragr̥hītatvādvasanaṁ kliṣṭavattaram ।
tathāpyanūnaṁ tadvarṇaṁ tathā śrīmadyathētarat ॥47॥
iyaṁ kanakavarṇāṅgī rāmasya mahiṣī priyā ।
praṇaṣṭāpi satī yasya manasō na praṇaśyati ॥48॥
iyaṁ sā yatkr̥tē rāmaścaturbhiriha tapyatē ।
kāruṇyēnānr̥śaṁsyēna śōkēna madanēna ca ॥49॥
strī praṇaṣṭēti kāruṇyādāśritētyānr̥śaṁsyataḥ।
patnī naṣṭēti śōkēna priyēti madanēna ca ॥50॥
asyā dēvyā yathārūpamaṅgapratyaṅgasauṣṭhavam ।
rāmasya ca yathārūpaṁ tasyēyamasitēkṣaṇā ॥51॥
asyā dēvyā manastasmiṁstasya cāsyāṁ pratiṣṭhitam ।
tēnēyaṁ sa ca dharmātmā muhūrtamapi jīvati ॥52॥
duṣkaraṁ kr̥tavān rāmō hīnō yadanayā prabhuḥ।
dhārayatyātmanō dēhaṁ na śōkēnāvasīdati ॥53॥
ēvaṁ sītāṁ tadā dr̥ṣṭvā hr̥ṣṭaḥ pavanasanbhavaḥ।
jagāma manasā rāmaṁ praśaśaṁsa ca taṁ prabhum ॥54॥
ityārṣē śrīmadrāmāyaṇē vālmīkīyē ādikāvyē sundarakāṇḍē pañcadaśaḥ sargaḥ