atha aṣṭātriṁśaḥ sargaḥ
tataḥ sa kapiśārdūlastēna vākyēna tōṣitaḥ।
sītāmuvāca tacchrutvā vākyaṁ vākyaviśāradaḥ॥1॥
yuktarūpaṁ tvayā dēvi bhāṣitaṁ śubhadarśanē ।
sadr̥śaṁ strīsvabhāvasya sādhvīnāṁ vinayasya ca ॥2॥
strītvānna tvaṁ samarthāsi sāgaraṁ vyativartitum ।
māmadhiṣṭhāya vistīrṇaṁ śatayōjanamāyatam ॥3॥
dvitīyaṁ kāraṇaṁ yacca bravīṣi vinayānvitē ।
rāmādanyasya nārhāmi saṁsargamiti jānaki ॥4॥
ētattē dēvi sadr̥śaṁ patnyāstasya mahātmanaḥ।
kā hyanyā tvāmr̥tē dēvi brūyādvacanamīdr̥śam ॥5॥
śrōṣyatē caiva kākutsthaḥ sarvaṁ niravaśēṣataḥ।
cēṣṭitaṁ yattvayā dēvi bhāṣitaṁ ca mamāgrataḥ॥6॥
kāraṇairbahubhirdēvi rāma priyacikīrṣayā ।
snēhapraskannamanasā mayaitatsamudīritam ॥7॥
laṅkāyā duṣpravēśatvāddustaratvānmahōdadhēḥ।
sāmarthyādātmanaścaiva mayaitatsamudīritam ॥8॥
icchāmi tvāṁ samānētumadyaiva raghunandinā ।
gurusnēhēna bhaktyā ca nānyathā tadudāhr̥tam ॥9॥
yadi nōtsahatē yātuṁ mayā sārdhamaninditē ।
abhijñānaṁ prayaccha tvaṁ jānīyādrāghavō hi yat ॥10॥
ēvamuktā hanumatā sītā surasutōpamā ।
uvāca vacanaṁ mandaṁ bāṣpapragrathitākṣaram ॥11॥
idaṁ śrēṣṭhamabhijñānaṁ brūyāstvaṁ tu mama priyam ।
śailasya citrakūṭasya pādē pūrvōttarē padē ॥12॥
tāpasāśramavāsinyāḥ prājyamūlaphalōdakē ।
tasminsiddhāśritē dēśē mandākinyavidūrataḥ॥13॥
tasyōpavanakhaṇḍēṣu nānāpuṣpasugandhiṣu ।
vihr̥tya salilē klinnō mamāṅkē samupāviśaḥ॥14॥
tatō māṁsasamāyuktō vāyasaḥ paryatuṇḍayat ।
tamahaṁ lōṣṭamudyamya vārayāmi sma vāyasam ॥15॥
dārayansa ca māṁ kākastatraiva parilīyatē ।
na cāpyupāramanmāṁsādbhakṣārthī balibhōjanaḥ॥16॥
utkarṣantyāṁ ca raśanāṁ kruddhāyāṁ mayi pakṣiṇē ।
sraṁsamānē ca vasanē tatō dr̥ṣṭā tvayā hyaham ॥17॥
tvayā vihasitā cāhaṁ kruddhā saṁlajjitā tadā ।
bhakṣya gr̥ddhēna kākēna dāritā tvāmupāgatā ॥18॥
tataḥ śrāntāhamutsaṅgamāsīnasya tavāviśam ।
krudhyantīva prahr̥ṣṭēna tvayāhaṁ parisāntvitā ॥19॥
bāṣpapūrṇamukhī mandaṁ cakṣuṣī parimārjatī ।
lakṣitāhaṁ tvayā nātha vāyasēna prakōpitā ॥20॥
pariśramācca suptā hē rāghavāṅkē’smyahaṁ ciram ।
paryāyēṇa prasuptaśca mamāṅkē bharatāgrajaḥ॥21॥
sa tatra punarēvātha vāyasaḥ samupāgamat ।
tataḥ suptaprabuddhāṁ māṁ rāghavāṅkāt samutthitām ।
vāyasaḥ sahasāgamya vidadāra stanāntarē ॥22॥
punaḥ punarathōtpatya vidadāra sa māṁ bhr̥śam ।
tataḥ samutthitō rāmō muktaiḥ śōṇitabindubhiḥ॥23॥
sa māṁ dr̥ṣṭvā mahābāhurvitunnāṁ stanayōstadā ।
āśīviṣa iva kruddhaḥ śvasan vākyamabhāṣata ॥24॥
kēna tē nāganāsōru vikṣataṁ vai stanāntaram ।
kaḥ krīḍati sarōṣēṇa pañcavaktrēṇa bhōginā ॥25॥
vīkṣamāṇastatastaṁ vai vāyasaṁ samavaikṣata ।
nakhaiḥ sarudhiraistīkṣṇairmāmēvābhimukhaṁ sthitam ॥26॥
putraḥ kila sa śakrasya vāyasaḥ patatāṁ varaḥ।
dharāntaraṁ gataḥ śīghraṁ pavanasya gatau samaḥ॥27॥
tatastasminmahābāhuḥ kōpasaṁvartitēkṣaṇaḥ।
vāyasē kr̥tavānkrūrāṁ matiṁ matimatāṁ varaḥ॥28॥
sa darbhasaṁstarādgr̥hya brahmaṇō’strēṇa yōjayēt ।
sa dīpta iva kālāgnirjajvālābhimukhō dvijam ॥29॥
sa taṁ pradīptaṁ cikṣēpa darbhaṁ taṁ vāyasaṁ prati ।
tatastu vāyasaṁ darbhaḥ sō’mbarē’nujagāma ha ॥30॥
anusr̥ṣṭastadā kākō jagāma vividhāṁ gatim ।
trāṇakāma imaṁ lōkaṁ sarvaṁ vai vicacāra ha ॥31॥
sa pitrā ca parityaktaḥ sarvaiśca paramarṣibhiḥ।
trīm̐llōkānsamparikramya tamēva śaraṇaṁ gataḥ॥32॥
sa taṁ nipatitaṁ bhūmau śaraṇyaḥ śaraṇāgatam ।
vadhārhamapi kākutsthaḥ kr̥payā paryapālayat ॥33॥
paridyūnaṁ vivarṇaṁ ca patamānaṁ tamabravīt ।
mōghaṁmastraṁ na śakyaṁ tu brāhmaṁ kartuṁ taducyatām ॥34॥
tatastasyākṣi kākasya hinasti sma sa dakṣiṇam ।
dattvā tu dakṣiṇaṁ nētraṁ prāṇēbhyaḥ parirakṣitaḥ॥35॥
sa rāmāya namaskr̥tvā rājñē daśarathāya ca ।
visr̥ṣṭastēna vīrēṇa pratipēdē svamālayam ॥36॥
matkr̥tē kākamātrē’pi brahmāstraṁ samudīritam ।
kasmādyō māharattvattaḥ kṣamasē taṁ mahīpatē ॥37॥
sa kuruṣva mahōtsāhāṁ kr̥pāṁ mayi nararṣabha ।
tvayā nāthavatī nātha hyanāthā iva dr̥śyatē ॥38॥
ānr̥śaṁsyaṁ parō dharmastvatta ēva mayā śrutam ।
jānāmi tvāṁ mahāvīryaṁ mahōtsāhaṁ mahābalam ॥39॥
apārapāramakṣōbhyaṁ gāmbhīryātsāgarōpamam ।
bhartāraṁ sasamudrāyā dharaṇyā vāsavōpamam ॥40॥
ēvamastravidāṁ śrēṣṭhō balavān sattvavānapi ।
kimarthamastraṁ rakṣaḥsu na yōjayasi rāghava ॥41॥
na nāgā nāpi gandharvā na surā na marudgaṇāḥ।
rāmasya samarē vēgaṁ śaktāḥ pratisamīhitum ॥42॥
tasya vīryavataḥ kaścidyadyasti mayi sambhramaḥ।
kimarthaṁ na śaraistīkṣṇaiḥ kṣayaṁ nayati rākṣasān ॥43॥
bhrāturādēśamādāya lakṣmaṇō vā parantapaḥ।
kasya hētōrna māṁ vīraḥ paritrāti mahābalaḥ॥44॥
yadi tau puruṣavyāghrau vāyvindrasamatējasau ।
surāṇāmapi durdharṣau kimarthaṁ māmupēkṣataḥ॥45॥
mamaiva duṣkr̥taṁ kiñcinmahadasti na saṁśayaḥ।
samarthāvapi tau yanmāṁ nāvēkṣētē parantapau ॥46॥
vaidēhyā vacanaṁ śrutvā karuṇaṁ sāśrubhāṣitam ।
athābravīnmahātējā hanumān hariyūthapaḥ॥47॥
tvacchōkavimukhō rāmō dēvi satyēna tē śapē ।
rāmē duḥkhābhipannē tu lakṣmaṇaḥ paritapyatē ॥48॥
kathañcidbhavatī dr̥ṣṭā na kālaḥ pariśōcitum ।
imaṁ muhūrtaṁ duḥkhānāmantaṁ drakṣyasi śōbhanē ॥49॥
tāvubhau puruṣavyāghrau rājaputrau mahābalau ।
tvaddarśanakr̥tōtsāhau lōkān bhasmīkariṣyataḥ॥50॥
hattvā ca samarakrūraṁ rāvaṇaṁ sahabāndhavam ।
rāghavastvāṁ viśālākṣi svāṁ purīṁ prati nēṣyati ॥51॥
brūhi yadrāghavō vācyō lakṣmaṇaśca mahābalaḥ।
sugrīvō vāpi tējasvī harayō vā samāgatāḥ॥52॥
ityuktavati tasmiṁśca sītā punarathābravīt ।
kausalyā lōkabhartāraṁ suṣuvē yaṁ manasvinī ॥53॥
taṁ mamārthē sukhaṁ pr̥ccha śirasā cābhivādaya ।
srajaśca sarvaratnāni priyāyāśca varāṅganāḥ॥54॥
aiśvaryaṁ ca viśālāyāṁ pr̥thivyāmapi durlabham ।
pitaraṁ mātaraṁ caiva saṁmānyābhiprasādya ca ॥55॥
anupravrajitō rāmaṁ sumitrā yēna suprajāḥ।
ānukūlyēna dharmātmā tyaktvā sukhamanuttamam ॥56॥
anugacchati kākutsthaṁ bhrātaraṁ pālayanvanē ।
siṁhaskandhō mahābāhurmanasvī priyadarśanaḥ॥57॥
pitr̥vadvartatē rāmē mātr̥vanmāṁ samācarat ।
hriyamāṇāṁ tadā vīrō na tu māṁ vēda lakṣmaṇaḥ॥58॥
vr̥ddhōpasēvī lakṣmīvāñśaktō na bahubhāṣitā ।
rājaputraḥ priyaśrēṣṭhaḥ sadr̥śaḥ śvaśurasya mē ॥59॥
mattaḥ priyatarō nityaṁ bhrātā rāmasya lakṣmaṇaḥ।
niyuktō dhuri yasyāṁ tu tāmudvahati vīryavān ॥60॥
yaṁ dr̥ṣṭvā rāghavō naiva vr̥ttamāryamanusmarat ।
sa mamārthāya kuśalaṁ vaktavyō vacanānmama ॥61॥
mr̥durnityaṁ śucirdakṣaḥ priyō rāmasya lakṣmaṇaḥ।
yathā hi vānaraśrēṣṭha duḥkhakṣayakarō bhavēt ॥62॥
tvamasmin kāryanirvāhē pramāṇaṁ hariyūthapa ।
rāghavastvatsamārambhānmayi yatnaparō bhavēt ॥63॥
idaṁ brūyāśca mē nāthaṁ śūraṁ rāmaṁ punaḥ punaḥ।
jīvitaṁ dhārayiṣyāmi māsaṁ daśarathātmaja ॥64॥
ūrdhvaṁ māsānna jīvēyaṁ satyēnāhaṁ bravīmi tē ।
rāvaṇēnōparuddhāṁ māṁ nikr̥tyā pāpakarmaṇā ।
trātumarhasi vīra tvaṁ pātālādiva kauśikīm ॥65॥
tatō vastragataṁ muktvā divyaṁ cūḍāmaṇiṁ śubham ।
pradēyō rāghavāyēti sītā hanumatē dadau ॥66॥
pratigr̥hya tatō vīrō maṇiratnamanuttamam ।
aṅgulyā yōjayāmāsa nahyasya prābhavadbhujaḥ॥67॥
maṇiratnaṁ kapivaraḥ pratigr̥hyābhivādya ca ।
sītāṁ pradakṣiṇaṁ kr̥tvā praṇataḥ pārśvataḥ sthitaḥ॥68॥
harṣēṇa mahatā yuktaḥ sītādarśanajēna saḥ।
hr̥dayēna gatō rāmaṁ lakṣmaṇaṁ ca salakṣaṇam ॥69॥
maṇivaramupagr̥hya taṁ mahārhaṁ
	janakanr̥pātmajayā dhr̥taṁ prabhāvāt ।
girivarapavanāvadhūtamuktaḥ
	sukhitamanāḥ pratisaṅkramaṁ prapēdē ॥70॥
ityārṣē śrīmadrāmāyaṇē vālmīkīyē ādikāvyē sundarakāṇḍē aṣṭātriṁśaḥ sargaḥ