atha dviṣaṣṭitamaḥ sargaḥ
tānuvāca hariśrēṣṭhō hanūmānvānararṣabhaḥ।
avyagramanasō yūyaṁ madhu sēvata vānarāḥ॥1॥
ahamāvarjayiṣyāmi yuṣmākaṁ paripanthinaḥ।
śrutvā hanūmatō vākyaṁ harīṇāṁ pravarō’ṅgadaḥ॥2॥
pratyuvāca prasannātmā pibantu harayō madhu ।
avaśyaṁ kr̥takāryasya vākyaṁ hanumatō mayā ॥3॥
akāryamapi kartavyaṁ kimaṅgaṁ punarīdr̥śam ।
aṅgadasya mukhācchrutvā vacanaṁ vānararṣabhāḥ॥4॥
sādhu sādhviti saṁhr̥ṣṭā vānarāḥ pratyapūjayan ।
pūjayitvāṅgadaṁ sarvē vānarā vānararṣabham ॥5॥
jagmurmadhuvanaṁ yatra nadīvēga iva drumam ।
tē praviṣṭā madhuvanaṁ pālānākramya śaktitaḥ॥6॥
atisargācca paṭavō dr̥ṣṭvā śrutvā ca maithilīm ।
papuḥ sarvē madhu tadā rasavatphalamādaduḥ॥7॥
utpatya ca tataḥ sarvē vanapālānsamāgatān ।
tē tāḍayantaḥ śataśaḥ saktā madhuvanē tadā ॥8॥
madhūni drōṇamātrāṇi bāhubhiḥ parigr̥hya tē ।
pibanti kapayaḥ kēcit saṅghaśastatra hr̥ṣṭavat ॥9॥
ghnanti sma sahitāḥ sarvē bhakṣayanti tathāparē ।
kēcitpītvāpavidhyanti madhūni madhupiṅgalāḥ॥10॥
madhūcciṣṭēna kēcicca jaghnuranyōnyamutkaṭāḥ।
aparē vr̥kṣamūlēṣu śākhā gr̥hya vyavasthitāḥ॥11॥
atyarthaṁ ca madaglānāḥ parṇānyāstīrya śēratē ।
unmattavēgāḥ plavagā madhumattāśca hr̥ṣṭavat ॥12॥
kṣipantyapi tathānyōnyaṁ skhalanti ca tathāparē ।
kēcitkṣvēḍānprakurvanti kēcitkūjanti hr̥ṣṭavat ॥13॥
harayō madhunā mattāḥ kēcitsuptā mahītalē ।
dhr̥ṣṭāḥ kēciddhasantyanyē kēcit kurvanti cētarat ॥14॥
kr̥tvā kēcidvadantyanyē kēcidbudhyanti cētarat ।
yē’pyatra madhupālāḥ syuḥ prēṣyā dadhimukhasya tu ॥15॥
tē’pi tairvānarairbhīmaiḥ pratiṣiddhā diśō gatāḥ।
jānubhiśca praghr̥ṣṭāśca dēvamārgaṁ ca darśitāḥ॥16॥
abruvanparamōdvignā gatvā dadhimukhaṁ vacaḥ।
hanūmatā dattavarairhataṁ madhuvanaṁ balāt ।
vayaṁ ca jānubhirghr̥ṣṭā dēvamārgaṁ ca darśitāḥ॥17॥
tadā dadhimukhaḥ kruddhō vanapastatra vānaraḥ।
hataṁ madhuvanaṁ śrutvā sāntvayāmāsa tānharīn ॥18॥
ētāgacchata gacchāmō vānarānatidarpitān ।
balēnāvārayiṣyāmi prabhuñjānān madhūttamam ॥19॥
śrutvā dadhimukhasyēdaṁ vacanaṁ vānararṣabhāḥ।
punarvīrā madhuvanaṁ tēnaiva sahitā yayuḥ॥20॥
madhyē caiṣāṁ dadhimukhaḥ supragr̥hya mahātarum ।
samabhyadhāvan vēgēna sarvē tē ca plavaṅgamāḥ॥21॥
tē śilāḥ pādapāṁścaiva pāṣāṇānapi vānarāḥ।
gr̥hītvābhyāgamankruddhā yatra tē kapikuñjarāḥ॥22॥
balānnivārayantaśca āsēdurharayō harīn ।
sandaṣṭauṣṭhapuṭāḥ kruddhā bhartsayantō muhurmuhuḥ॥23॥
atha dr̥ṣṭvā dadhimukhaṁ kruddhaṁ vānarapuṅgavāḥ।
abhyadhāvanta vēgēna hanūmatpramukhāstadā ॥24॥
savr̥kṣaṁ taṁ mahābāhumāpatantaṁ mahābalam ।
vēgavantaṁ vijagrāha bāhubhyāṁ kupitō’ṅgadaḥ॥25॥
madāndhō na kr̥pāṁ cakrē āryakō’yaṁ mamēti saḥ।
athainaṁ niṣpipēṣāśu vēgana vasudhātalē ॥26॥
sa bhagnabāhūrumukhō vihvalaḥ śōṇitōkṣitaḥ।
pramumōha mahāvīrō muhūrtaṁ kapikuñjaraḥ॥27॥
sa kathañcidvimuktastairvānarairvānararṣabhaḥ।
uvācaikāntamāgatya svān bhr̥tyān samupāgatān ॥28॥
ētāgacchata gacchāmō bhartā nō yatra vānaraḥ।
sugrīvō vipulagrīvaḥ saha rāmēṇa tiṣṭhati ॥29॥
sarvaṁ caivāṅgadē dōṣaṁ śrāvayiṣyāma pārthivē ।
amarṣī vacanaṁ śrutvā ghātayiṣyati vānarān ॥30॥
iṣṭaṁ madhuvanaṁ hyētatsugrīvasya mahātmanaḥ।
pitr̥paitāmahaṁ divyaṁ dēvairapi durāsadam ॥31॥
sa vānarānimānsarvānmadhulubdhāngatāyuṣaḥ।
ghātayiṣyati daṇḍēna sugrīvaḥ sasuhr̥jjanān ॥32॥
vadhyā hyētē durātmānō nr̥pājñāparipanthinaḥ।
amarṣaprabhavō rōṣaḥ saphalō mē bhaviṣyati ॥33॥
ēvamuktvā dadhimukhō vanapālānmahābalaḥ।
jagāma sahasōtpatya vanapālaiḥ samanvitaḥ॥34॥
nimēṣāntaramātrēṇa sa hi prāptō vanālayaḥ।
sahasrāṁśusutō dhīmānsugrīvō yatra vānaraḥ॥35॥
rāmaṁ ca lakṣmaṇaṁ caiva dr̥ṣṭvā sugrīvamēva ca ।
samapratiṣṭhāṁ jagatīmākāśānnipapāta ha ॥36॥
sa nipatya mahāvīraḥ sarvaistaiḥ parivāritaḥ।
harirdadhimukhaḥ pālaiḥ pālānāṁ paramēśvaraḥ॥37॥
sa dīnavadanō bhūtvā kr̥tvā śirasi cāñjalim ।
sugrīvasyāśu tau mūrdhnā caraṇau pratyapīḍayat ॥38॥
ityārṣē śrīmadrāmāyaṇē vālmīkīyē ādikāvyē sundarakāṇḍē dviṣaṣṭitamaḥ sargaḥ