atha catuḥṣaṣṭitamaḥ sargaḥ
sugrīvēṇaivamuktastu hr̥ṣṭō dadhimukhaḥ kapiḥ।
rāghavaṁ lakṣmaṇaṁ caiva sugrīvaṁ cābhyavādayat ॥1॥
sa praṇamya ca sugrīvaṁ rāghavau ca mahābalau ।
vānaraiḥ sahitaḥ śūrairdivamēvōtpapāta ha ॥2॥
sa yathaivāgataḥ pūrvaṁ tathaiva tvaritaṁ gataḥ।
nipatya gaganādbhūmau tadvanaṁ pravivēśa ha ॥3॥
sa praviṣṭō madhuvanaṁ dadarśa hariyūthapān ।
vimadānuddhatānsarvānmēhamānānmadhūdakam ॥4॥
sa tānupāgamadvīrō baddhvā karapuṭāñjalim ।
uvāca vacanaṁ ślakṣṇamidaṁ hr̥ṣṭavadaṅgadam ॥5॥
saumya rōṣō na kartavyō yadēbhiḥ parivāraṇam ।
ajñānādrakṣibhiḥ krōdhādbhavantaḥ pratiṣēdhitāḥ॥6॥
śrāntō dūrādanuprāptō bhakṣayasva svakaṁ madhu ।
yuvarājastvamīśaśca vanasyāsya mahābalā ॥7॥
maurkhyātpūrvaṁ kr̥tō rōṣastadbhavānkṣantumarhati ।
yathaiva hi pitā tē’bhūtpūrvaṁ harigaṇēśvaraḥ॥8॥
tathā tvamapi sugrīvō nānyastu harisattama ।
ākhyātaṁ hi mayā gatvā pitr̥vyasya tavānagha ॥9॥
ihōpayānaṁ sarvēṣāmētēṣāṁ vanacāriṇām ।
bhavadāgamanaṁ śrutvā sahaibhirvanacāribhiḥ॥10॥
prahr̥ṣṭō na tu ruṣṭō’sau vanaṁ śrutvā pradharṣitam ।
prahr̥ṣṭō māṁ pitr̥vyastē sugrīvō vānarēśvaraḥ॥11॥
śīghraṁ prēṣaya sarvāṁstāniti hōvāca pārthivaḥ।
śrutvā dadhimukhasyaitadvacanaṁ ślakṣṇamaṅgadaḥ॥12॥
abravīttānhariśrēṣṭhō vākyaṁ vākyaviśāradaḥ।
śaṅkē śrutō’yaṁ vr̥ttāntō rāmēṇa hariyūthapāḥ॥13॥
ayaṁ ca harṣādākhyāti tēna jānāmi hētunā ।
tatkṣamaṁ nēha naḥ sthātuṁ kr̥tē kāryē parantapāḥ॥14॥
pītvā madhu yathākāmaṁ vikrāntā vanacāriṇaḥ।
kiṁ śēṣaṁ gamanaṁ tatra sugrīvō yatra vānaraḥ॥15॥
sarvē yathā māṁ vakṣyanti samētya haripuṅgavāḥ।
tathāsmi kartā kartavyē bhavadbhiḥ paravānaham ॥16॥
nājñāpayitumīśō’haṁ yuvarājō’smi yadyapi ।
ayuktaṁ kr̥takarmāṇō yūyaṁ dharṣayituṁ balāt ॥17॥
bruvataścāṅgadasyaivaṁ śrutvā vacanamuttamam ।
prahr̥ṣṭamanasō vākyamidamūcurvanaukasaḥ॥18॥
ēvaṁ vakṣyati kō rājanprabhuḥ sanvānararṣabha ।
aiśvaryamadamattō hi sarvō’hamiti manyatē ॥19॥
tava cēdaṁ susadr̥śaṁ vākyaṁ nānyasya kasyacit ।
sannatirhi tavākhyāti bhaviṣyacchubhayōgyatām ॥20॥
sarvē vayamapi prāptāstatra gantuṁ kr̥takṣaṇāḥ।
sa yatra harivīrāṇāṁ sugrīvaḥ patiravyayaḥ॥21॥
tvayā hyanuktairharibhirnaiva śakyaṁ padātpadam ।
kvacidgantuṁ hariśrēṣṭha brūmaḥ satyamidaṁ tu tē ॥22॥
ēvaṁ tu vadatāṁ tēṣāmaṅgadaḥ pratyabhāṣata ।
sādhu gacchāma ityuktvā khamutpēturmahābalāḥ॥23॥
utpatantamanūtpētuḥ sarvē tē hariyūthapāḥ।
kr̥tvā’’kāśaṁ nirākāśaṁ yantrōtkṣiptā ivōpalāḥ॥24॥
aṅgadaṁ purataḥ kr̥tvā hanūmantaṁ ca vānaram ।
tē’mbaraṁ sahasōtpatya vēgavantaḥ plavaṅgamāḥ॥25॥
vinadantō mahānādaṁ ghanā vātēritā yathā ।
aṅgadē samanuprāptē sugrīvō vānarēśvaraḥ॥26॥
uvāca śōkasantaptaṁ rāmaṁ kamalalōcanam ।
samāśvasihi bhadraṁ tē dr̥ṣṭā dēvī na saṁśayaḥ॥27॥
nāgantumiha śakyaṁ tairatītasamayairiha ।
aṅgadasya praharṣācca jānāmi śubhadarśana ॥28॥
na matsakāśamāgacchētkr̥tyē hi vinipātitē ।
yuvarājō mahābāhuḥ plavatāmaṅgadō varaḥ॥29॥
yadyapyakr̥takr̥tyānāmīdr̥śaḥ syādupakramaḥ।
bhavēttu dīnavadanō bhrāntaviplutamānasaḥ॥30॥
pitr̥paitāmahaṁ caitatpūrvakairabhirakṣitam ।
na mē madhuvanaṁ hanyādadr̥ṣṭvā janakātmajām ॥31॥
kausalyā suprajā rāma samāśvasihi suvrata ।
dr̥ṣṭā dēvī na sandēhō na cānyēna hanūmatā ॥32॥
nahyanyaḥ karmaṇō hētuḥ sādhanē’sya hanūmataḥ।
hanūmatīha siddhiśca matiśca matisattama ॥33॥
vyavasāyaśca śauryaṁ ca śrutaṁ cāpi pratiṣṭhitam ।
jāmbavānyatra nētā syādaṅgadaśca harīśvaraḥ॥34॥
hanūmāṁścāpyadhiṣṭhātā na tatra gatiranyathā ।
mā bhūścintāsamāyuktaḥ sampratyamitavikrama ॥35॥
yadā hi darpitōdagnāḥ saṅgatāḥ kānanaukasaḥ।
naiṣāmakr̥takaryāṇāmīdr̥śaḥ syādupakramaḥ॥36॥
vanabhaṅgēna jānāmi madhūnāṁ bhakṣaṇēna ca ।
tataḥ kilakilāśabdaṁ śuśrāvāsannamambarē ॥37॥
hanūmatkarmadr̥ptānāṁ nadatāṁ kānanaukasām ।
kiṣkindhāmupayātānāṁ siddhiṁ kathayatāmiva ॥38॥
tataḥ śrutvā ninādaṁ taṁ kapīnāṁ kapisattamaḥ।
āyatāñcitalāṅgūlaḥ sō’bhavaddhr̥ṣṭamānasaḥ॥39॥
ājagmustē’pi harayō rāmadarśanakāṅkṣiṇaḥ।
aṅgadaṁ purataḥ kr̥tvā hanūmantaṁ ca vānaram ॥40॥
tē’ṅgadapramukhā vīrāḥ prahr̥ṣṭāśca mudānvitāḥ।
nipēturharirājasya samīpē rāghavasya ca ॥41॥
hanūmāṁśca mahābāhuḥ praṇamya śirasā tataḥ।
niyatāmakṣatāṁ dēvīṁ rāghavāya nyavēdayat ॥42॥
dr̥ṣṭā dēvīti hanumadvadanādamr̥tōpamam ।
ākarṇya vacanaṁ rāmō harṣamāpa salakṣmaṇaḥ॥43॥
niścitārthaṁ tatastasminsugrīvaṁ pavanātmajē ।
lakṣmaṇaḥ prītimānprītaṁ bahumānādavaikṣata ॥44॥
prītyā ca parayōpētō rāghavaḥ paravīrahā ।
bahumānēna mahatā hanūmantamavaikṣata ॥45॥
ityārṣē śrīmadrāmāyaṇē vālmīkīyē ādikāvyē sundarakāṇḍē catuḥṣaṣṭitamaḥ sargaḥ