અથ એકત્રિંશઃ સર્ગઃ એવં બહુવિધાં ચિન્તાં ચિન્તયિત્વા મહામતિઃ। સંશ્રવે મધુરં વાક્યં વૈદેહ્યા વ્યાજહાર હ ॥૧॥ રાજા દશરથો નામ રથકુઞ્જરવાજિમાન્ । પુણ્યશીલો મહાકીર્તિરિક્ષ્વાકૂણાં મહાયશાઃ॥૨॥ રાજર્ષીણાં ગુણશ્રેષ્ઠસ્તપસા ચર્ષિભિઃ સમઃ। ચક્રવર્તિકુલે જાતઃ પુરન્દરસમો બલે ॥૩॥ અહિંસારતિરક્ષુદ્રો ઘૃણી સત્યપરાક્રમઃ। મુખ્યશ્ચેક્ષ્વાકુવંશસ્ય લક્ષ્મીવાઁલ્લક્ષ્મિવર્ધનઃ॥૪॥ પાર્થિવવ્યઞ્જનૈર્યુક્તઃ પૃથુશ્રીઃ પાર્થિવર્ષભઃ। પૃથિવ્યાં ચતુરન્તયાં વિશ્રુતઃ સુખદઃ સુખી ॥૫॥ તસ્ય પુત્રઃ પ્રિયો જ્યેષ્ઠસ્તારાધિપનિભાનનઃ। રામો નામ વિશેષજ્ઞઃ શ્રેષ્ઠઃ સર્વધનુષ્મતામ્ ॥૬॥ રક્ષિતા સ્વસ્ય વૃત્તસ્ય સ્વજનસ્યાપિ રક્ષિતા । રક્ષિતા જીવલોકસ્ય ધર્મસ્ય ચ પરન્તપઃ॥૭॥ તસ્ય સત્યાભિસન્ધસ્ય વૃદ્ધસ્ય વચનાત્ પિતુઃ। સભાર્યઃ સહ ચ ભ્રાત્રા વીરઃ પ્રવ્રજિતો વનમ્ ॥૮॥ તેન તત્ર મહારણ્યે મૃગયાં પરિધાવતા । રાક્ષસા નિહતાઃ શૂરા બહવઃ કામરૂપિણઃ॥૯॥ જનસ્થાનવધં શ્રુત્વા નિહતૌ ખરદૂષણૌ । તતસ્ત્વમર્ષાપહૃતા જાનકી રાવણેન તુ ॥૧૦॥ વઞ્ચયિત્વા વને રામં મૃગરૂપેણ માયયા । સ માર્ગમાણસ્તાં દેવીં રામઃ સીતામનિન્દિતામ્ ॥૧૧॥ આસસાદ વને મિત્રં સુગ્રીવં નામ વાનરમ્ । તતઃ સ વાલિનં હત્વા રામઃ પરપુરઞ્જયઃ॥૧૨॥ આયચ્છત્ કપિરાજ્યં તુ સુગ્રીવાય મહાત્મને । સુગ્રીવેણાભિસન્દિષ્ટા હરયઃ કામરૂપિણઃ॥૧૩॥ દિક્ષુ સર્વાસુ તાં દેવીં વિચિન્વન્તઃ સહસ્રશઃ। અહં સમ્પાતિવચનાચ્છતયોજનમાયતમ્ ॥૧૪॥ તસ્યા હેતોર્વિશાલાક્ષ્યાઃ સમુદ્રં વેગવાન્ પ્લુતઃ। યથારૂપાં યથાવર્ણાં યથાલક્ષ્મીં ચ નિશ્ચિતામ્ ॥૧૫॥ અશ્રૌષં રાઘવસ્યાહં સેયમાસાદિતા મયા । વિરરામૈવમુક્ત્વા સ વાચં વાનરપુઙ્ગવઃ॥૧૬॥ જાનકી ચાપિ તચ્છ્રુત્વા વિસ્મયં પરમં ગતા । તતઃ સા વક્રકેશાન્તા સુકેશી કેશસંવૃતમ્ । ઉન્નમ્ય વદનં ભીરુઃ શિંશપામન્વવૈક્ષત ॥૧૭॥ નિશમ્ય સીતા વચનં કપેશ્ચ દિશશ્ચ સર્વાઃ પ્રદિશશ્ચ વીક્ષ્ય । સ્વયં પ્રહર્ષં પરમં જગામ સર્વાત્મના રામમનુસ્મરન્તી ॥૧૮॥ સા તિર્યગૂર્ધ્વં ચ તથા હ્યધસ્તાન્ નિરીક્ષમાણા તમચિન્ત્યબુદ્ધિમ્ । દદર્શ પિઙ્ગાધિપતેરમાત્યં વાતાત્મજં સૂર્યમિવોદયસ્થમ્ ॥૧૯॥ ઇત્યાર્ષે શ્રીમદ્્રામાયણે વાલ્મીકીયે આદિકાવ્યે સુન્દરકાણ્ડે એકત્રિંશઃ સર્ગઃ