અથ અષ્ટાત્રિંશઃ સર્ગઃ
તતઃ સ કપિશાર્દૂલસ્તેન વાક્યેન તોષિતઃ।
સીતામુવાચ તચ્છ્રુત્વા વાક્યં વાક્યવિશારદઃ॥૧॥
યુક્તરૂપં ત્વયા દેવિ ભાષિતં શુભદર્શને ।
સદૃશં સ્ત્રીસ્વભાવસ્ય સાધ્વીનાં વિનયસ્ય ચ ॥૨॥
સ્ત્રીત્વાન્ન ત્વં સમર્થાસિ સાગરં વ્યતિવર્તિતુમ્ ।
મામધિષ્ઠાય વિસ્તીર્ણં શતયોજનમાયતમ્ ॥૩॥
દ્વિતીયં કારણં યચ્ચ બ્રવીષિ વિનયાન્વિતે ।
રામાદન્યસ્ય નાર્હામિ સંસર્ગમિતિ જાનકિ ॥૪॥
એતત્તે દેવિ સદૃશં પત્ન્યાસ્તસ્ય મહાત્મનઃ।
કા હ્યન્યા ત્વામૃતે દેવિ બ્રૂયાદ્વચનમીદૃશમ્ ॥૫॥
શ્રોષ્યતે ચૈવ કાકુત્સ્થઃ સર્વં નિરવશેષતઃ।
ચેષ્ટિતં યત્ત્વયા દેવિ ભાષિતં ચ મમાગ્રતઃ॥૬॥
કારણૈર્બહુભિર્દેવિ રામ પ્રિયચિકીર્ષયા ।
સ્નેહપ્રસ્કન્નમનસા મયૈતત્સમુદીરિતમ્ ॥૭॥
લઙ્કાયા દુષ્પ્રવેશત્વાદ્દુસ્તરત્વાન્મહોદધેઃ।
સામર્થ્યાદાત્મનશ્ચૈવ મયૈતત્સમુદીરિતમ્ ॥૮॥
ઇચ્છામિ ત્વાં સમાનેતુમદ્યૈવ રઘુનન્દિના ।
ગુરુસ્નેહેન ભક્ત્યા ચ નાન્યથા તદુદાહૃતમ્ ॥૯॥
યદિ નોત્સહતે યાતું મયા સાર્ધમનિન્દિતે ।
અભિજ્ઞાનં પ્રયચ્છ ત્વં જાનીયાદ્રાઘવો હિ યત્ ॥૧૦॥
એવમુક્તા હનુમતા સીતા સુરસુતોપમા ।
ઉવાચ વચનં મન્દં બાષ્પપ્રગ્રથિતાક્ષરમ્ ॥૧૧॥
ઇદં શ્રેષ્ઠમભિજ્ઞાનં બ્રૂયાસ્ત્વં તુ મમ પ્રિયમ્ ।
શૈલસ્ય ચિત્રકૂટસ્ય પાદે પૂર્વોત્તરે પદે ॥૧૨॥
તાપસાશ્રમવાસિન્યાઃ પ્રાજ્યમૂલફલોદકે ।
તસ્મિન્સિદ્ધાશ્રિતે દેશે મન્દાકિન્યવિદૂરતઃ॥૧૩॥
તસ્યોપવનખણ્ડેષુ નાનાપુષ્પસુગન્ધિષુ ।
વિહૃત્ય સલિલે ક્લિન્નો મમાઙ્કે સમુપાવિશઃ॥૧૪॥
તતો માંસસમાયુક્તો વાયસઃ પર્યતુણ્ડયત્ ।
તમહં લોષ્ટમુદ્યમ્ય વારયામિ સ્મ વાયસમ્ ॥૧૫॥
દારયન્સ ચ માં કાકસ્તત્રૈવ પરિલીયતે ।
ન ચાપ્યુપારમન્માંસાદ્ભક્ષાર્થી બલિભોજનઃ॥૧૬॥
ઉત્કર્ષન્ત્યાં ચ રશનાં ક્રુદ્ધાયાં મયિ પક્ષિણે ।
સ્રંસમાને ચ વસને તતો દૃષ્ટા ત્વયા હ્યહમ્ ॥૧૭॥
ત્વયા વિહસિતા ચાહં ક્રુદ્ધા સંલજ્જિતા તદા ।
ભક્ષ્ય ગૃદ્ધેન કાકેન દારિતા ત્વામુપાગતા ॥૧૮॥
તતઃ શ્રાન્તાહમુત્સઙ્ગમાસીનસ્ય તવાવિશમ્ ।
ક્રુધ્યન્તીવ પ્રહૃષ્ટેન ત્વયાહં પરિસાન્ત્વિતા ॥૧૯॥
બાષ્પપૂર્ણમુખી મન્દં ચક્ષુષી પરિમાર્જતી ।
લક્ષિતાહં ત્વયા નાથ વાયસેન પ્રકોપિતા ॥૨૦॥
પરિશ્રમાચ્ચ સુપ્તા હે રાઘવાઙ્કેઽસ્મ્યહં ચિરમ્ ।
પર્યાયેણ પ્રસુપ્તશ્ચ મમાઙ્કે ભરતાગ્રજઃ॥૨૧॥
સ તત્ર પુનરેવાથ વાયસઃ સમુપાગમત્ ।
તતઃ સુપ્તપ્રબુદ્ધાં માં રાઘવાઙ્કાત્ સમુત્થિતામ્ ।
વાયસઃ સહસાગમ્ય વિદદાર સ્તનાન્તરે ॥૨૨॥
પુનઃ પુનરથોત્પત્ય વિદદાર સ માં ભૃશમ્ ।
તતઃ સમુત્થિતો રામો મુક્તૈઃ શોણિતબિન્દુભિઃ॥૨૩॥
સ માં દૃષ્ટ્વા મહાબાહુર્વિતુન્નાં સ્તનયોસ્તદા ।
આશીવિષ ઇવ ક્રુદ્ધઃ શ્વસન્ વાક્યમભાષત ॥૨૪॥
કેન તે નાગનાસોરુ વિક્ષતં વૈ સ્તનાન્તરમ્ ।
કઃ ક્રીડતિ સરોષેણ પઞ્ચવક્ત્રેણ ભોગિના ॥૨૫॥
વીક્ષમાણસ્તતસ્તં વૈ વાયસં સમવૈક્ષત ।
નખૈઃ સરુધિરૈસ્તીક્ષ્ણૈર્મામેવાભિમુખં સ્થિતમ્ ॥૨૬॥
પુત્રઃ કિલ સ શક્રસ્ય વાયસઃ પતતાં વરઃ।
ધરાન્તરં ગતઃ શીઘ્રં પવનસ્ય ગતૌ સમઃ॥૨૭॥
તતસ્તસ્મિન્મહાબાહુઃ કોપસંવર્તિતેક્ષણઃ।
વાયસે કૃતવાન્ક્રૂરાં મતિં મતિમતાં વરઃ॥૨૮॥
સ દર્ભસંસ્તરાદ્ગૃહ્ય બ્રહ્મણોઽસ્ત્રેણ યોજયેત્ ।
સ દીપ્ત ઇવ કાલાગ્નિર્જજ્વાલાભિમુખો દ્વિજમ્ ॥૨૯॥
સ તં પ્રદીપ્તં ચિક્ષેપ દર્ભં તં વાયસં પ્રતિ ।
તતસ્તુ વાયસં દર્ભઃ સોઽમ્બરેઽનુજગામ હ ॥૩૦॥
અનુસૃષ્ટસ્તદા કાકો જગામ વિવિધાં ગતિમ્ ।
ત્રાણકામ ઇમં લોકં સર્વં વૈ વિચચાર હ ॥૩૧॥
સ પિત્રા ચ પરિત્યક્તઃ સર્વૈશ્ચ પરમર્ષિભિઃ।
ત્રીઁલ્લોકાન્સમ્પરિક્રમ્ય તમેવ શરણં ગતઃ॥૩૨॥
સ તં નિપતિતં ભૂમૌ શરણ્યઃ શરણાગતમ્ ।
વધાર્હમપિ કાકુત્સ્થઃ કૃપયા પર્યપાલયત્ ॥૩૩॥
પરિદ્યૂનં વિવર્ણં ચ પતમાનં તમબ્રવીત્ ।
મોઘંમસ્ત્રં ન શક્યં તુ બ્રાહ્મં કર્તું તદુચ્યતામ્ ॥૩૪॥
તતસ્તસ્યાક્ષિ કાકસ્ય હિનસ્તિ સ્મ સ દક્ષિણમ્ ।
દત્ત્વા તુ દક્ષિણં નેત્રં પ્રાણેભ્યઃ પરિરક્ષિતઃ॥૩૫॥
સ રામાય નમસ્કૃત્વા રાજ્ઞે દશરથાય ચ ।
વિસૃષ્ટસ્તેન વીરેણ પ્રતિપેદે સ્વમાલયમ્ ॥૩૬॥
મત્કૃતે કાકમાત્રેઽપિ બ્રહ્માસ્ત્રં સમુદીરિતમ્ ।
કસ્માદ્યો માહરત્ત્વત્તઃ ક્ષમસે તં મહીપતે ॥૩૭॥
સ કુરુષ્વ મહોત્સાહાં કૃપાં મયિ નરર્ષભ ।
ત્વયા નાથવતી નાથ હ્યનાથા ઇવ દૃશ્યતે ॥૩૮॥
આનૃશંસ્યં પરો ધર્મસ્ત્વત્ત એવ મયા શ્રુતમ્ ।
જાનામિ ત્વાં મહાવીર્યં મહોત્સાહં મહાબલમ્ ॥૩૯॥
અપારપારમક્ષોભ્યં ગામ્ભીર્યાત્સાગરોપમમ્ ।
ભર્તારં સસમુદ્રાયા ધરણ્યા વાસવોપમમ્ ॥૪૦॥
એવમસ્ત્રવિદાં શ્રેષ્ઠો બલવાન્ સત્ત્વવાનપિ ।
કિમર્થમસ્ત્રં રક્ષઃસુ ન યોજયસિ રાઘવ ॥૪૧॥
ન નાગા નાપિ ગન્ધર્વા ન સુરા ન મરુદ્ગણાઃ।
રામસ્ય સમરે વેગં શક્તાઃ પ્રતિસમીહિતુમ્ ॥૪૨॥
તસ્ય વીર્યવતઃ કશ્ચિદ્યદ્યસ્તિ મયિ સમ્ભ્રમઃ।
કિમર્થં ન શરૈસ્તીક્ષ્ણૈઃ ક્ષયં નયતિ રાક્ષસાન્ ॥૪૩॥
ભ્રાતુરાદેશમાદાય લક્ષ્મણો વા પરન્તપઃ।
કસ્ય હેતોર્ન માં વીરઃ પરિત્રાતિ મહાબલઃ॥૪૪॥
યદિ તૌ પુરુષવ્યાઘ્રૌ વાય્વિન્દ્રસમતેજસૌ ।
સુરાણામપિ દુર્ધર્ષૌ કિમર્થં મામુપેક્ષતઃ॥૪૫॥
મમૈવ દુષ્કૃતં કિઞ્ચિન્મહદસ્તિ ન સંશયઃ।
સમર્થાવપિ તૌ યન્માં નાવેક્ષેતે પરન્તપૌ ॥૪૬॥
વૈદેહ્યા વચનં શ્રુત્વા કરુણં સાશ્રુભાષિતમ્ ।
અથાબ્રવીન્મહાતેજા હનુમાન્ હરિયૂથપઃ॥૪૭॥
ત્વચ્છોકવિમુખો રામો દેવિ સત્યેન તે શપે ।
રામે દુઃખાભિપન્ને તુ લક્ષ્મણઃ પરિતપ્યતે ॥૪૮॥
કથઞ્ચિદ્ભવતી દૃષ્ટા ન કાલઃ પરિશોચિતુમ્ ।
ઇમં મુહૂર્તં દુઃખાનામન્તં દ્રક્ષ્યસિ શોભને ॥૪૯॥
તાવુભૌ પુરુષવ્યાઘ્રૌ રાજપુત્રૌ મહાબલૌ ।
ત્વદ્દર્શનકૃતોત્સાહૌ લોકાન્ ભસ્મીકરિષ્યતઃ॥૫૦॥
હત્ત્વા ચ સમરક્રૂરં રાવણં સહબાન્ધવમ્ ।
રાઘવસ્ત્વાં વિશાલાક્ષિ સ્વાં પુરીં પ્રતિ નેષ્યતિ ॥૫૧॥
બ્રૂહિ યદ્રાઘવો વાચ્યો લક્ષ્મણશ્ચ મહાબલઃ।
સુગ્રીવો વાપિ તેજસ્વી હરયો વા સમાગતાઃ॥૫૨॥
ઇત્યુક્તવતિ તસ્મિંશ્ચ સીતા પુનરથાબ્રવીત્ ।
કૌસલ્યા લોકભર્તારં સુષુવે યં મનસ્વિની ॥૫૩॥
તં મમાર્થે સુખં પૃચ્છ શિરસા ચાભિવાદય ।
સ્રજશ્ચ સર્વરત્નાનિ પ્રિયાયાશ્ચ વરાઙ્ગનાઃ॥૫૪॥
ઐશ્વર્યં ચ વિશાલાયાં પૃથિવ્યામપિ દુર્લભમ્ ।
પિતરં માતરં ચૈવ સંમાન્યાભિપ્રસાદ્ય ચ ॥૫૫॥
અનુપ્રવ્રજિતો રામં સુમિત્રા યેન સુપ્રજાઃ।
આનુકૂલ્યેન ધર્માત્મા ત્યક્ત્વા સુખમનુત્તમમ્ ॥૫૬॥
અનુગચ્છતિ કાકુત્સ્થં ભ્રાતરં પાલયન્વને ।
સિંહસ્કન્ધો મહાબાહુર્મનસ્વી પ્રિયદર્શનઃ॥૫૭॥
પિતૃવદ્વર્તતે રામે માતૃવન્માં સમાચરત્ ।
હ્રિયમાણાં તદા વીરો ન તુ માં વેદ લક્ષ્મણઃ॥૫૮॥
વૃદ્ધોપસેવી લક્ષ્મીવાઞ્શક્તો ન બહુભાષિતા ।
રાજપુત્રઃ પ્રિયશ્રેષ્ઠઃ સદૃશઃ શ્વશુરસ્ય મે ॥૫૯॥
મત્તઃ પ્રિયતરો નિત્યં ભ્રાતા રામસ્ય લક્ષ્મણઃ।
નિયુક્તો ધુરિ યસ્યાં તુ તામુદ્વહતિ વીર્યવાન્ ॥૬૦॥
યં દૃષ્ટ્વા રાઘવો નૈવ વૃત્તમાર્યમનુસ્મરત્ ।
સ મમાર્થાય કુશલં વક્તવ્યો વચનાન્મમ ॥૬૧॥
મૃદુર્નિત્યં શુચિર્દક્ષઃ પ્રિયો રામસ્ય લક્ષ્મણઃ।
યથા હિ વાનરશ્રેષ્ઠ દુઃખક્ષયકરો ભવેત્ ॥૬૨॥
ત્વમસ્મિન્ કાર્યનિર્વાહે પ્રમાણં હરિયૂથપ ।
રાઘવસ્ત્વત્સમારમ્ભાન્મયિ યત્નપરો ભવેત્ ॥૬૩॥
ઇદં બ્રૂયાશ્ચ મે નાથં શૂરં રામં પુનઃ પુનઃ।
જીવિતં ધારયિષ્યામિ માસં દશરથાત્મજ ॥૬૪॥
ઊર્ધ્વં માસાન્ન જીવેયં સત્યેનાહં બ્રવીમિ તે ।
રાવણેનોપરુદ્ધાં માં નિકૃત્યા પાપકર્મણા ।
ત્રાતુમર્હસિ વીર ત્વં પાતાલાદિવ કૌશિકીમ્ ॥૬૫॥
તતો વસ્ત્રગતં મુક્ત્વા દિવ્યં ચૂડામણિં શુભમ્ ।
પ્રદેયો રાઘવાયેતિ સીતા હનુમતે દદૌ ॥૬૬॥
પ્રતિગૃહ્ય તતો વીરો મણિરત્નમનુત્તમમ્ ।
અઙ્ગુલ્યા યોજયામાસ નહ્યસ્ય પ્રાભવદ્ભુજઃ॥૬૭॥
મણિરત્નં કપિવરઃ પ્રતિગૃહ્યાભિવાદ્ય ચ ।
સીતાં પ્રદક્ષિણં કૃત્વા પ્રણતઃ પાર્શ્વતઃ સ્થિતઃ॥૬૮॥
હર્ષેણ મહતા યુક્તઃ સીતાદર્શનજેન સઃ।
હૃદયેન ગતો રામં લક્ષ્મણં ચ સલક્ષણમ્ ॥૬૯॥
મણિવરમુપગૃહ્ય તં મહાર્હં
	જનકનૃપાત્મજયા ધૃતં પ્રભાવાત્ ।
ગિરિવરપવનાવધૂતમુક્તઃ
	સુખિતમનાઃ પ્રતિસઙ્ક્રમં પ્રપેદે ॥૭૦॥
ઇત્યાર્ષે શ્રીમદ્્રામાયણે વાલ્મીકીયે આદિકાવ્યે સુન્દરકાણ્ડે અષ્ટાત્રિંશઃ સર્ગઃ