અથ એકચત્વારિંશઃ સર્ગઃ સ ચ વાગ્ભિઃ પ્રશસ્તાભિર્ગમિષ્યન્ પૂજિતસ્તયા । તસ્માદ્દેશાદપાક્રમ્ય ચિન્તયામાસ વાનરઃ॥૧॥ અલ્પશેષમિદં કાર્યં દૃષ્ટેયમસિતેક્ષણા । ત્રીનુપાયાનતિક્રમ્ય ચતુર્થ ઇહ દૃશ્યતે ॥૨॥ ન સામ રક્ષઃસુ ગુણાય કલ્પતે ન દાનમર્થોપચિતેષુ યુજ્યતે । ન ભેદસાધ્યા બલદર્પિતા જનાઃ પરાક્રમસ્ત્વેષ મમેહ રોચતે ॥૩॥ ન ચાસ્ય કાર્યસ્ય પરાક્રમાદૃતે વિનિશ્ચયઃ કશ્ચિદિહોપપદ્યતે । હતપ્રવીરાશ્ચ રણે તુ રાક્ષસાઃ કથઞ્ચિદીયુર્યદિહાદ્ય માર્દવમ્ ॥૪॥ કાર્યે કર્મણિ નિર્વૃત્તે યો બહૂન્યપિ સાધયેત્ । પૂર્વકાર્યાવિરોધેન સ કાર્યં કર્તુમર્હતિ ॥૫॥ ન હ્યેકઃ સાધકો હેતુઃ સ્વલ્પસ્યાપીહ કર્મણઃ। યો હ્યર્થં બહુધા વેદ સ સમર્થોઽર્થસાધને ॥૬॥ ઇહૈવ તાવત્કૃતનિશ્ચયો હ્યહં વ્રજેયમદ્ય પ્લવગેશ્વરાલયમ્ । પરાત્મસંમર્દ વિશેષતત્ત્વવિત્ તતઃકૃતં સ્યાન્મમ ભર્તૃશાસનમ્ ॥૭॥ કથં નુ ખલ્વદ્ય ભવેત્સુખાગતં પ્રસહ્ય યુદ્ધં મમ રાક્ષસૈઃ સહ । તથૈવ ખલ્વાત્મબલં ચ સારવત્ સમાનયેન્માં ચ રણે દશાનનઃ॥૮॥ તતઃ સમાસાદ્ય રણે દશાનનં સમન્ત્રિવર્ગં સબલં સયાયિનમ્ । હૃદિ સ્થિતં તસ્ય મતં બલં ચ સુખેન મત્વાહમિતઃ પુનર્વ્રજે ॥૯॥ ઇદમસ્ય નૃશંસસ્ય નન્દનોપમમુત્તમમ્ । વનં નેત્રમનઃકાન્તં નાનાદ્રુમલતાયુતમ્ ॥૧૦॥ ઇદં વિધ્વંસયિષ્યામિ શુષ્કં વનમિવાનલઃ। અસ્મિન્ભગ્ને તતઃ કોપં કરિષ્યતિ સ રાવણઃ॥૧૧॥ તતો મહત્સાશ્વમહારથદ્વિપં બલં સમાનેષ્યતિ રાક્ષસાધિપઃ। ત્રિશૂલકાલાયસપટ્ટિશાયુધં તતો મહદ્યુદ્ધમિદં ભવિષ્યતિ ॥૧૨॥ અહં ચ તૈઃ સંયતિ ચણ્ડવિક્રમૈઃ સમેત્ય રક્ષોભિરભઙ્ગવિક્રમઃ। નિહત્ય તદ્રાવણચોદિતં બલં સુખં ગમિષ્યામિ હરીશ્વરાલયમ્ ॥૧૩॥ તતો મારુતવત્ક્રુદ્ધો મારુતિર્ભીમવિક્રમઃ। ઊરુવેગેન મહતા દ્રુમાન્ક્ષેપ્તુમથારભત્ ॥૧૪॥ તતસ્તદ્ધનુમાન્વીરો બભઞ્જ પ્રમદાવનમ્ । મત્તદ્વિજસમાઘુષ્ટં નાનાદ્રુમલતાયુતમ્ ॥૧૫॥ તદ્વનં મથિતૈર્વૃક્ષૈર્ભિન્નૈશ્ચ સલિલાશયૈઃ। ચૂર્ણિતૈઃ પર્વતાગ્રૈશ્ચ બભૂવાપ્રિયદર્શનમ્ ॥૧૬॥ નાનાશકુન્તવિરુતૈઃ પ્રભિન્નસલિલાશયૈઃ। તામ્રૈઃ કિસલયૈઃ ક્લાન્તૈઃ ક્લાન્તદ્રુમલતાયુતૈઃ॥૧૭॥ ન બભૌ તદ્વનં તત્ર દાવાનલહતં યથા । વ્યાકુલાવરણા રેજુર્વિહ્વલા ઇવ તા લતાઃ॥૧૮॥ લતાગૃહૈશ્ચિત્રગૃહૈશ્ચ સાદિતૈ- ર્વ્યાલૈર્મૃગૈરાર્તરવૈશ્ચ પક્ષિભિઃ। શિલાગૃહૈરુન્મથિતૈસ્તથા ગૃહૈઃ પ્રણષ્ટરૂપં તદભૂન્મહદ્વનમ્ ॥૧૯॥ સા વિહ્વલાશોકલતાપ્રતાના વનસ્થલી શોકલતાપ્રતાના । જાતા દશાસ્યપ્રમદાવનસ્ય કપેર્બલાદ્ધિ પ્રમદાવનસ્ય ॥૨૦॥ તતઃ સ કૃત્વા જગતીપતેર્મહાન્ મહદ્વ્યલીકં મનસો મહાત્મનઃ। યુયુત્સુરેકો બહુભિર્મહાબલૈઃ શ્રિયાજ્વલંસ્તોરણમાશ્રિતઃ કપિઃ॥૨૧॥ ઇત્યાર્ષે શ્રીમદ્્રામાયણે વાલ્મીકીયે આદિકાવ્યે સુન્દરકાણ્ડે એકચત્વારિંશઃ સર્ગઃ