અથ સપ્તચત્વારિંશઃ સર્ગઃ સેનાપતીન્પઞ્ચ સ તુ પ્રમાપિતાન્ હનૂમતા સાનુચરાન્સવાહનાન્ । નિશમ્ય રાજા સમરોદ્ધતોન્મુખં કુમારમક્ષં પ્રસમૈક્ષતાક્ષમ્ ॥૧॥ સ તસ્ય દૃષ્ટ્યર્પણસમ્પ્રચોદિતઃ પ્રતાપવાન્કાઞ્ચનચિત્રકાર્મુકઃ। સમુત્પપાતાથ સદસ્યુદીરિતો દ્વિજાતિમુખ્યૈર્હવિષેવ પાવકઃ॥૨॥ તતો મહાન્ બાલદિવાકરપ્રભં પ્રતપ્તજામ્બૂનદજાલસન્તતમ્ । રથાં સમાસ્થાય યયૌ સ વીર્યવાન્ મહાહરિં તં પ્રતિ નૈરૃતર્ષભઃ॥૩॥ તતસ્તપઃસઙ્ગ્રહસઞ્ચયાર્જિતં પ્રતપ્તજામ્બૂનદજાલચિત્રિતમ્ । પતાકિનં રત્નવિભૂષિતધ્વજં મનોજવાષ્ટાશ્વવરૈઃ સુયોજિતમ્ ॥૪॥ સુરાસુરાધૃષ્યમસઙ્ગચારિણં તડિત્પ્રભં વ્યોમચરં સમાહિતમ્ । સતૂણમષ્ટાસિનિબદ્ધબન્ધુરં યથાક્રમાવેશિતશક્તિતોમરમ્ ॥૫॥ વિરાજમાનં પ્રતિપૂર્ણવસ્તુના સહેમદામ્ના શશિસૂર્યવર્ચસા । દિવાકરાભં રથમાસ્થિતસ્તતઃ સ નિર્જગામામરતુલ્યવિક્રમઃ॥૬॥ સ પૂરયન્ખં ચ મહીં ચ સાચલાં તુરઙ્ગમતઙ્ગમહારથસ્વનૈઃ। બલૈઃ સમેતૈઃ સહતોરણસ્થિતં સમર્થમાસીનમુપાગમત્કપિમ્ ॥૭॥ સ તં સમાસાદ્ય હરિં હરીક્ષણો યુગાન્તકાલાગ્નિમિવ પ્રજાક્ષયે । અવસ્થિતં વિસ્મિતજાતસમ્ભ્રમં સમૈક્ષતાક્ષો બહુમાનચક્ષુષા ॥૮॥ સ તસ્ય વેગં ચ કપેર્મહાત્મનઃ પરાક્રમં ચારિષુ રાવણાત્મજઃ। વિચારયન્ સ્વં ચ બલં મહાબલો યુગક્ષયે સૂર્ય ઇવાભિવર્ધત ॥૯॥ સ જાતમન્યુઃ પ્રસમીક્ષ્ય વિક્રમં સ્થિતઃ સ્થિરઃ સંયતિ દુર્નિવારણમ્ । સમાહિતાત્મા હનુમન્તમાહવે પ્રચોદયામાસ શિતૈઃ શરૈસ્ત્રિભિઃ॥૧૦॥ તતઃ કપિં તં પ્રસમીક્ષ્ય ગર્વિતં જિતશ્રમં શત્રુપરાજયોચિતમ્ । અવૈક્ષતાક્ષઃ સમુદીર્ણમાનસં સબાણપાણિઃ પ્રગૃહીતકાર્મુકઃ॥૧૧॥ સ હેમનિષ્કાઙ્ગદચારુકુણ્ડલઃ સમાસસાદાશુ પરાક્રમઃ કપિમ્ । તયોર્બભૂવાપ્રતિમઃ સમાગમઃ સુરાસુરાણામપિ સમ્ભ્રમપ્રદઃ॥૧૨॥ રરાસ ભૂમિર્ન તતાપ ભાનુમાન્ વવૌ ન વાયુઃ પ્રચચાલ ચાચલઃ। કપેઃ કુમારસ્ય ચ વીર્યસંયુગં નનાદ ચ દ્યૌરુદધિશ્ચ ચુક્ષુભે ॥૧૩॥ સ તસ્ય વીરઃ સુમુખાન્પતત્રિણઃ સુવર્ણપુઙ્ખાન્સવિષાનિવોરગાન્ । સમાધિસંયોગવિમોક્ષતત્ત્વવિ- ચ્છરાનથ ત્રીન્કપિમૂર્ધ્ન્યતાડયત્ ॥૧૪॥ સ તૈઃ શરૈર્મૂર્ધ્નિ સમં નિપાતિતૈઃ ક્ષરન્નસૃગ્દિગ્ધવિવૃત્તનેત્રઃ। નવોદિતાદિત્યનિભઃ શરાંશુમાન્ વ્યરાજતાદિત્ય ઇવાંશુમાલિકઃ॥૧૫॥ તતઃ પ્લવઙ્ગાધિપમન્ત્રિસત્તમઃ સમીક્ષ્ય તં રાજવરાત્મજં રણે । ઉદગ્રચિત્રાયુધચિત્રકાર્મુકં જહર્ષ ચાપૂર્યત ચાહવોન્મુખઃ॥૧૬॥ સ મન્દરાગ્રસ્થ ઇવાંશુમાલી વિવૃદ્ધકોપો બલવીર્યસંવૃતઃ। કુમારમક્ષં સબલં સવાહનં દદાહ નેત્રાગ્નિમરીચિભિસ્તદા ॥૧૭॥ તતઃ સ બાણાસનશક્રકાર્મુકઃ શરપ્રવર્ષો યુધિ રાક્ષસામ્બુદઃ। શરાન્મુમોચાશુ હરીશ્વરાચલે બલાહકો વૃષ્ટિમિવાચલોત્તમે ॥૧૮॥ કપિસ્તતસ્તં રણચણ્ડવિક્રમં પ્રવૃદ્ધતેજોબલવીર્યસાયકમ્ । કુમારમક્ષં પ્રસમીક્ષ્ય સંયુગે નનાદ હર્ષાદ્ ઘનતુલ્યનિઃસ્વનઃ॥૧૯॥ સ બાલભાવાદ્યુધિ વીર્યદર્પિતઃ પ્રવૃદ્ધમન્યુઃ ક્ષતજોપમેક્ષણઃ। સમાસસાદાપ્રતિમં રણે કપિં ગજો મહાકૂપમિવાવૃતં તૃણૈઃ॥૨૦॥ સ તેન બાણૈઃ પ્રસભં નિપાતિતૈ- શ્ચકાર નાદં ઘનનાદનિઃસ્વનઃ। સમુત્સહેનાશુ નભઃ સમારુજન્ ભુજોરુવિક્ષેપણઘોરદર્શનઃ॥૨૧॥ તમુત્પતન્તં સમભિદ્રવદ્બલી સ રાક્ષસાનાં પ્રવરઃ પ્રતાપવાન્ । રથી રથશ્રેષ્ઠતરઃ કિરઞ્છરૈઃ પયોધરઃ શૈલમિવાશ્મવૃષ્ટિભિઃ॥૨૨॥ સ તાઞ્છરાંસ્તસ્ય હરિર્વિમોક્ષયં- શ્ચચાર વીરઃ પથિ વાયુસેવિતે । શરાન્તરે મારુતવદ્વિનિષ્પતન્ મનોજવઃ સંયતિ ભીમવિક્રમઃ॥૨૩॥ તમાત્તબાણાસનમાહવોન્મુખં ખમાસ્તૃણન્તં વિવિધૈઃ શરોત્તમૈઃ। અવૈક્ષતાક્ષં બહુમાનચક્ષુષા જગામ ચિન્તાં સ ચ મારુતાત્મજઃ॥૨૪॥ તતઃ શરૈર્ભિન્નભુજાન્તરઃ કપિઃ કુમારવર્યેણ મહાત્મના નદન્ । મહાભુજઃ કર્મવિશેષતત્ત્વવિદ્ વિચિન્તયામાસ રણે પરાક્રમમ્ ॥૨૫॥ અબાલવદ્બાલદિવાકરપ્રભઃ કરોત્યયં કર્મ મહન્મહાબલઃ। ન ચાસ્ય સર્વાહવકર્મશાલિનઃ પ્રમાપણે મે મતિરત્ર જાયતે ॥૨૬॥ અયં મહાત્મા ચ મહાંશ્ચ વીર્યતઃ સમાહિતશ્ચાતિસહશ્ચ સંયુગે । અસંશયં કર્મગુણોદયાદયં સનાગયક્ષૈર્મુનિભિશ્ચ પૂજિતઃ॥૨૭॥ પરાક્રમોત્સાહવિવૃદ્ધમાનસઃ સમીક્ષતે માં પ્રમુખોઽગ્રતઃ સ્થિતઃ। પરાક્રમો હ્યસ્ય મનાંસિ કમ્પયેત્ સુરાસુરાણામપિ શીઘ્રકારિણઃ॥૨૮॥ ન ખલ્વયં નાભિભવેદુપેક્ષિતઃ પરાક્રમો હ્યસ્ય રણે વિવર્ધતે । પ્રમાપણં હ્યસ્ય મમાદ્ય રોચતે ન વર્ધમાનોઽગ્નિરુપેક્ષિતું ક્ષમઃ॥૨૯॥ ઇતિ પ્રવેગં તુ પરસ્ય તર્કયન્ સ્વકર્મયોગં ચ વિધાય વીર્યવાન્ । ચકાર વેગં તુ મહાબલસ્તદા મતિં ચ ચક્રેઽસ્ય વધે તદાનીમ્ ॥૩૦॥ સ તસ્ય તાનષ્ટ વરાન્ મહાહયાન્ સમાહિતાન્ભારસહાન્વિવર્તને । જઘાન વીરઃ પથિ વાયુસેવિતે તલપ્રહારૈઃ પવનાત્મજઃ કપિઃ॥૩૧॥ તતસ્તલેનાભિહતો મહારથઃ સ તસ્ય પિઙ્ગાધિપમન્ત્રિનિર્જિતઃ। સ ભગ્નનીડઃ પરિવૃત્તકૂબરઃ પપાત ભૂમૌ હતવાજિરમ્બરાત્ ॥૩૨॥ સ તં પરિત્યજ્ય મહારથો રથં સકાર્મુકઃ ખડ્ગધરઃ ખમુત્પતન્ । તતોઽભિયોગાદૃષિરુગ્રવીર્યવાન્ વિહાય દેહં મરુતામિવાલયમ્ ॥૩૩॥ કપિસ્તતસ્તં વિચરન્તમમ્બરે પતત્રિરાજાનિલસિદ્ધસેવિતે । સમેત્ય તં મારુતવેગવિક્રમઃ ક્રમેણ જગ્રાહ ચ પાદયોર્દૃઢમ્ ॥૩૪॥ સ તં સમાવિધ્ય સહસ્રશઃ કપિ- ર્મહોરગં ગૃહ્ય ઇવાણ્ડજેશ્વરઃ। મુમોચ વેગાત્પિતૃતુલ્યવિક્રમો મહીતલે સંયતિ વાનરોત્તમઃ॥૩૫॥ સ ભગ્નબાહૂરુકટીપયોધરઃ ક્ષરન્નસૃઙિનર્મથિતાસ્થિલોચનઃ। સમ્ભિન્નસન્ધિઃ પ્રવિકીર્ણબન્ધનો હતઃ ક્ષિતૌ વાયુસુતેન રાક્ષસઃ॥૩૬॥ મહાકપિર્ભૂમિતલે નિપીડ્ય તં ચકાર રક્ષોઽધિપતેર્મહદ્ભયમ્ । મહર્ષિભિશ્ચક્રચરૈઃ સમાગતૈઃ સમેત્ય ભૂતૈશ્ચ સયક્ષપન્નગૈઃ। સુરૈશ્ચ સેન્દ્રૈર્ભૃશજાતવિસ્મયૈ- ર્હતે કુમારે સ કપિર્નિરીક્ષિતઃ॥૩૭॥ નિહત્ય તં વજ્રિસુતોપમં રણે કુમારમક્ષં ક્ષતજોપમેક્ષણમ્ । તદેવ વીરોઽભિજગામ તોરણં કૃતક્ષણઃ કાલ ઇવ પ્રજાક્ષયે ॥૩૮॥ ઇત્યાર્ષે શ્રીમદ્્રામાયણે વાલ્મીકીયે આદિકાવ્યે સુન્દરકાણ્ડે સપ્તચત્વારિંશઃ સર્ગઃ