ಅಥ ಏಕಚತ್ವಾರಿಂಶಃ ಸರ್ಗಃ ಸ ಚ ವಾಗ್ಭಿಃ ಪ್ರಶಸ್ತಾಭಿರ್ಗಮಿಷ್ಯನ್ ಪೂಜಿತಸ್ತಯಾ । ತಸ್ಮಾದ್ದೇಶಾದಪಾಕ್ರಮ್ಯ ಚಿನ್ತಯಾಮಾಸ ವಾನರಃ॥೧॥ ಅಲ್ಪಶೇಷಮಿದಂ ಕಾರ್ಯಂ ದೃಷ್ಟೇಯಮಸಿತೇಕ್ಷಣಾ । ತ್ರೀನುಪಾಯಾನತಿಕ್ರಮ್ಯ ಚತುರ್ಥ ಇಹ ದೃಶ್ಯತೇ ॥೨॥ ನ ಸಾಮ ರಕ್ಷಃಸು ಗುಣಾಯ ಕಲ್ಪತೇ ನ ದಾನಮರ್ಥೋಪಚಿತೇಷು ಯುಜ್ಯತೇ । ನ ಭೇದಸಾಧ್ಯಾ ಬಲದರ್ಪಿತಾ ಜನಾಃ ಪರಾಕ್ರಮಸ್ತ್ವೇಷ ಮಮೇಹ ರೋಚತೇ ॥೩॥ ನ ಚಾಸ್ಯ ಕಾರ್ಯಸ್ಯ ಪರಾಕ್ರಮಾದೃತೇ ವಿನಿಶ್ಚಯಃ ಕಶ್ಚಿದಿಹೋಪಪದ್ಯತೇ । ಹತಪ್ರವೀರಾಶ್ಚ ರಣೇ ತು ರಾಕ್ಷಸಾಃ ಕಥಞ್ಚಿದೀಯುರ್ಯದಿಹಾದ್ಯ ಮಾರ್ದವಮ್ ॥೪॥ ಕಾರ್ಯೇ ಕರ್ಮಣಿ ನಿರ್ವೃತ್ತೇ ಯೋ ಬಹೂನ್ಯಪಿ ಸಾಧಯೇತ್ । ಪೂರ್ವಕಾರ್ಯಾವಿರೋಧೇನ ಸ ಕಾರ್ಯಂ ಕರ್ತುಮರ್ಹತಿ ॥೫॥ ನ ಹ್ಯೇಕಃ ಸಾಧಕೋ ಹೇತುಃ ಸ್ವಲ್ಪಸ್ಯಾಪೀಹ ಕರ್ಮಣಃ। ಯೋ ಹ್ಯರ್ಥಂ ಬಹುಧಾ ವೇದ ಸ ಸಮರ್ಥೋಽರ್ಥಸಾಧನೇ ॥೬॥ ಇಹೈವ ತಾವತ್ಕೃತನಿಶ್ಚಯೋ ಹ್ಯಹಂ ವ್ರಜೇಯಮದ್ಯ ಪ್ಲವಗೇಶ್ವರಾಲಯಮ್ । ಪರಾತ್ಮಸಂಮರ್ದ ವಿಶೇಷತತ್ತ್ವವಿತ್ ತತಃಕೃತಂ ಸ್ಯಾನ್ಮಮ ಭರ್ತೃಶಾಸನಮ್ ॥೭॥ ಕಥಂ ನು ಖಲ್ವದ್ಯ ಭವೇತ್ಸುಖಾಗತಂ ಪ್ರಸಹ್ಯ ಯುದ್ಧಂ ಮಮ ರಾಕ್ಷಸೈಃ ಸಹ । ತಥೈವ ಖಲ್ವಾತ್ಮಬಲಂ ಚ ಸಾರವತ್ ಸಮಾನಯೇನ್ಮಾಂ ಚ ರಣೇ ದಶಾನನಃ॥೮॥ ತತಃ ಸಮಾಸಾದ್ಯ ರಣೇ ದಶಾನನಂ ಸಮನ್ತ್ರಿವರ್ಗಂ ಸಬಲಂ ಸಯಾಯಿನಮ್ । ಹೃದಿ ಸ್ಥಿತಂ ತಸ್ಯ ಮತಂ ಬಲಂ ಚ ಸುಖೇನ ಮತ್ವಾಹಮಿತಃ ಪುನರ್ವ್ರಜೇ ॥೯॥ ಇದಮಸ್ಯ ನೃಶಂಸಸ್ಯ ನನ್ದನೋಪಮಮುತ್ತಮಮ್ । ವನಂ ನೇತ್ರಮನಃಕಾನ್ತಂ ನಾನಾದ್ರುಮಲತಾಯುತಮ್ ॥೧೦॥ ಇದಂ ವಿಧ್ವಂಸಯಿಷ್ಯಾಮಿ ಶುಷ್ಕಂ ವನಮಿವಾನಲಃ। ಅಸ್ಮಿನ್ಭಗ್ನೇ ತತಃ ಕೋಪಂ ಕರಿಷ್ಯತಿ ಸ ರಾವಣಃ॥೧೧॥ ತತೋ ಮಹತ್ಸಾಶ್ವಮಹಾರಥದ್ವಿಪಂ ಬಲಂ ಸಮಾನೇಷ್ಯತಿ ರಾಕ್ಷಸಾಧಿಪಃ। ತ್ರಿಶೂಲಕಾಲಾಯಸಪಟ್ಟಿಶಾಯುಧಂ ತತೋ ಮಹದ್ಯುದ್ಧಮಿದಂ ಭವಿಷ್ಯತಿ ॥೧೨॥ ಅಹಂ ಚ ತೈಃ ಸಂಯತಿ ಚಣ್ಡವಿಕ್ರಮೈಃ ಸಮೇತ್ಯ ರಕ್ಷೋಭಿರಭಙ್ಗವಿಕ್ರಮಃ। ನಿಹತ್ಯ ತದ್ರಾವಣಚೋದಿತಂ ಬಲಂ ಸುಖಂ ಗಮಿಷ್ಯಾಮಿ ಹರೀಶ್ವರಾಲಯಮ್ ॥೧೩॥ ತತೋ ಮಾರುತವತ್ಕ್ರುದ್ಧೋ ಮಾರುತಿರ್ಭೀಮವಿಕ್ರಮಃ। ಊರುವೇಗೇನ ಮಹತಾ ದ್ರುಮಾನ್ಕ್ಷೇಪ್ತುಮಥಾರಭತ್ ॥೧೪॥ ತತಸ್ತದ್ಧನುಮಾನ್ವೀರೋ ಬಭಞ್ಜ ಪ್ರಮದಾವನಮ್ । ಮತ್ತದ್ವಿಜಸಮಾಘುಷ್ಟಂ ನಾನಾದ್ರುಮಲತಾಯುತಮ್ ॥೧೫॥ ತದ್ವನಂ ಮಥಿತೈರ್ವೃಕ್ಷೈರ್ಭಿನ್ನೈಶ್ಚ ಸಲಿಲಾಶಯೈಃ। ಚೂರ್ಣಿತೈಃ ಪರ್ವತಾಗ್ರೈಶ್ಚ ಬಭೂವಾಪ್ರಿಯದರ್ಶನಮ್ ॥೧೬॥ ನಾನಾಶಕುನ್ತವಿರುತೈಃ ಪ್ರಭಿನ್ನಸಲಿಲಾಶಯೈಃ। ತಾಮ್ರೈಃ ಕಿಸಲಯೈಃ ಕ್ಲಾನ್ತೈಃ ಕ್ಲಾನ್ತದ್ರುಮಲತಾಯುತೈಃ॥೧೭॥ ನ ಬಭೌ ತದ್ವನಂ ತತ್ರ ದಾವಾನಲಹತಂ ಯಥಾ । ವ್ಯಾಕುಲಾವರಣಾ ರೇಜುರ್ವಿಹ್ವಲಾ ಇವ ತಾ ಲತಾಃ॥೧೮॥ ಲತಾಗೃಹೈಶ್ಚಿತ್ರಗೃಹೈಶ್ಚ ಸಾದಿತೈ- ರ್ವ್ಯಾಲೈರ್ಮೃಗೈರಾರ್ತರವೈಶ್ಚ ಪಕ್ಷಿಭಿಃ। ಶಿಲಾಗೃಹೈರುನ್ಮಥಿತೈಸ್ತಥಾ ಗೃಹೈಃ ಪ್ರಣಷ್ಟರೂಪಂ ತದಭೂನ್ಮಹದ್ವನಮ್ ॥೧೯॥ ಸಾ ವಿಹ್ವಲಾಶೋಕಲತಾಪ್ರತಾನಾ ವನಸ್ಥಲೀ ಶೋಕಲತಾಪ್ರತಾನಾ । ಜಾತಾ ದಶಾಸ್ಯಪ್ರಮದಾವನಸ್ಯ ಕಪೇರ್ಬಲಾದ್ಧಿ ಪ್ರಮದಾವನಸ್ಯ ॥೨೦॥ ತತಃ ಸ ಕೃತ್ವಾ ಜಗತೀಪತೇರ್ಮಹಾನ್ ಮಹದ್ವ್ಯಲೀಕಂ ಮನಸೋ ಮಹಾತ್ಮನಃ। ಯುಯುತ್ಸುರೇಕೋ ಬಹುಭಿರ್ಮಹಾಬಲೈಃ ಶ್ರಿಯಾಜ್ವಲಂಸ್ತೋರಣಮಾಶ್ರಿತಃ ಕಪಿಃ॥೨೧॥ ಇತ್ಯಾರ್ಷೇ ಶ್ರೀಮದ್್ರಾಮಾಯಣೇ ವಾಲ್ಮೀಕೀಯೇ ಆದಿಕಾವ್ಯೇ ಸುನ್ದರಕಾಣ್ಡೇ ಏಕಚತ್ವಾರಿಂಶಃ ಸರ್ಗಃ