അഥ അഷ്ടാത്രിംശഃ സർഗഃ
തതഃ സ കപിശാർദൂലസ്തേന വാക്യേന തോഷിതഃ।
സീതാമുവാച തച്ഛ്രുത്വാ വാക്യം വാക്യവിശാരദഃ॥1॥
യുക്തരൂപം ത്വയാ ദേവി ഭാഷിതം ശുഭദർശനേ ।
സദൃശം സ്ത്രീസ്വഭാവസ്യ സാധ്വീനാം വിനയസ്യ ച ॥2॥
സ്ത്രീത്വാന്ന ത്വം സമർഥാസി സാഗരം വ്യതിവർതിതും ।
മാമധിഷ്ഠായ വിസ്തീർണം ശതയോജനമായതം ॥3॥
ദ്വിതീയം കാരണം യച്ച ബ്രവീഷി വിനയാന്വിതേ ।
രാമാദന്യസ്യ നാർഹാമി സംസർഗമിതി ജാനകി ॥4॥
ഏതത്തേ ദേവി സദൃശം പത്ന്യാസ്തസ്യ മഹാത്മനഃ।
കാ ഹ്യന്യാ ത്വാമൃതേ ദേവി ബ്രൂയാദ്വചനമീദൃശം ॥5॥
ശ്രോഷ്യതേ ചൈവ കാകുത്സ്ഥഃ സർവം നിരവശേഷതഃ।
ചേഷ്ടിതം യത്ത്വയാ ദേവി ഭാഷിതം ച മമാഗ്രതഃ॥6॥
കാരണൈർബഹുഭിർദേവി രാമ പ്രിയചികീർഷയാ ।
സ്നേഹപ്രസ്കന്നമനസാ മയൈതത്സമുദീരിതം ॥7॥
ലങ്കായാ ദുഷ്പ്രവേശത്വാദ്ദുസ്തരത്വാന്മഹോദധേഃ।
സാമർഥ്യാദാത്മനശ്ചൈവ മയൈതത്സമുദീരിതം ॥8॥
ഇച്ഛാമി ത്വാം സമാനേതുമദ്യൈവ രഘുനന്ദിനാ ।
ഗുരുസ്നേഹേന ഭക്ത്യാ ച നാന്യഥാ തദുദാഹൃതം ॥9॥
യദി നോത്സഹതേ യാതും മയാ സാർധമനിന്ദിതേ ।
അഭിജ്ഞാനം പ്രയച്ഛ ത്വം ജാനീയാദ്രാഘവോ ഹി യത് ॥10॥
ഏവമുക്താ ഹനുമതാ സീതാ സുരസുതോപമാ ।
ഉവാച വചനം മന്ദം ബാഷ്പപ്രഗ്രഥിതാക്ഷരം ॥11॥
ഇദം ശ്രേഷ്ഠമഭിജ്ഞാനം ബ്രൂയാസ്ത്വം തു മമ പ്രിയം ।
ശൈലസ്യ ചിത്രകൂടസ്യ പാദേ പൂർവോത്തരേ പദേ ॥12॥
താപസാശ്രമവാസിന്യാഃ പ്രാജ്യമൂലഫലോദകേ ।
തസ്മിൻസിദ്ധാശ്രിതേ ദേശേ മന്ദാകിന്യവിദൂരതഃ॥13॥
തസ്യോപവനഖണ്ഡേഷു നാനാപുഷ്പസുഗന്ധിഷു ।
വിഹൃത്യ സലിലേ ക്ലിന്നോ മമാങ്കേ സമുപാവിശഃ॥14॥
തതോ മാംസസമായുക്തോ വായസഃ പര്യതുണ്ഡയത് ।
തമഹം ലോഷ്ടമുദ്യമ്യ വാരയാമി സ്മ വായസം ॥15॥
ദാരയൻസ ച മാം കാകസ്തത്രൈവ പരിലീയതേ ।
ന ചാപ്യുപാരമന്മാംസാദ്ഭക്ഷാർഥീ ബലിഭോജനഃ॥16॥
ഉത്കർഷന്ത്യാം ച രശനാം ക്രുദ്ധായാം മയി പക്ഷിണേ ।
സ്രംസമാനേ ച വസനേ തതോ ദൃഷ്ടാ ത്വയാ ഹ്യഹം ॥17॥
ത്വയാ വിഹസിതാ ചാഹം ക്രുദ്ധാ സംലജ്ജിതാ തദാ ।
ഭക്ഷ്യ ഗൃദ്ധേന കാകേന ദാരിതാ ത്വാമുപാഗതാ ॥18॥
തതഃ ശ്രാന്താഹമുത്സംഗമാസീനസ്യ തവാവിശം ।
ക്രുധ്യന്തീവ പ്രഹൃഷ്ടേന ത്വയാഹം പരിസാന്ത്വിതാ ॥19॥
ബാഷ്പപൂർണമുഖീ മന്ദം ചക്ഷുഷീ പരിമാർജതീ ।
ലക്ഷിതാഹം ത്വയാ നാഥ വായസേന പ്രകോപിതാ ॥20॥
പരിശ്രമാച്ച സുപ്താ ഹേ രാഘവാങ്കേഽസ്മ്യഹം ചിരം ।
പര്യായേണ പ്രസുപ്തശ്ച മമാങ്കേ ഭരതാഗ്രജഃ॥21॥
സ തത്ര പുനരേവാഥ വായസഃ സമുപാഗമത് ।
തതഃ സുപ്തപ്രബുദ്ധാം മാം രാഘവാങ്കാത് സമുത്ഥിതാം ।
വായസഃ സഹസാഗമ്യ വിദദാര സ്തനാന്തരേ ॥22॥
പുനഃ പുനരഥോത്പത്യ വിദദാര സ മാം ഭൃശം ।
തതഃ സമുത്ഥിതോ രാമോ മുക്തൈഃ ശോണിതബിന്ദുഭിഃ॥23॥
സ മാം ദൃഷ്ട്വാ മഹാബാഹുർവിതുന്നാം സ്തനയോസ്തദാ ।
ആശീവിഷ ഇവ ക്രുദ്ധഃ ശ്വസൻ വാക്യമഭാഷത ॥24॥
കേന തേ നാഗനാസോരു വിക്ഷതം വൈ സ്തനാന്തരം ।
കഃ ക്രീഡതി സരോഷേണ പഞ്ചവക്ത്രേണ ഭോഗിനാ ॥25॥
വീക്ഷമാണസ്തതസ്തം വൈ വായസം സമവൈക്ഷത ।
നഖൈഃ സരുധിരൈസ്തീക്ഷ്ണൈർമാമേവാഭിമുഖം സ്ഥിതം ॥26॥
പുത്രഃ കില സ ശക്രസ്യ വായസഃ പതതാം വരഃ।
ധരാന്തരം ഗതഃ ശീഘ്രം പവനസ്യ ഗതൗ സമഃ॥27॥
തതസ്തസ്മിന്മഹാബാഹുഃ കോപസംവർതിതേക്ഷണഃ।
വായസേ കൃതവാൻക്രൂരാം മതിം മതിമതാം വരഃ॥28॥
സ ദർഭസംസ്തരാദ്ഗൃഹ്യ ബ്രഹ്മണോഽസ്ത്രേണ യോജയേത് ।
സ ദീപ്ത ഇവ കാലാഗ്നിർജജ്വാലാഭിമുഖോ ദ്വിജം ॥29॥
സ തം പ്രദീപ്തം ചിക്ഷേപ ദർഭം തം വായസം പ്രതി ।
തതസ്തു വായസം ദർഭഃ സോഽമ്ബരേഽനുജഗാമ ഹ ॥30॥
അനുസൃഷ്ടസ്തദാ കാകോ ജഗാമ വിവിധാം ഗതിം ।
ത്രാണകാമ ഇമം ലോകം സർവം വൈ വിചചാര ഹ ॥31॥
സ പിത്രാ ച പരിത്യക്തഃ സർവൈശ്ച പരമർഷിഭിഃ।
ത്രീഁല്ലോകാൻസമ്പരിക്രമ്യ തമേവ ശരണം ഗതഃ॥32॥
സ തം നിപതിതം ഭൂമൗ ശരണ്യഃ ശരണാഗതം ।
വധാർഹമപി കാകുത്സ്ഥഃ കൃപയാ പര്യപാലയത് ॥33॥
പരിദ്യൂനം വിവർണം ച പതമാനം തമബ്രവീത് ।
മോഘംമസ്ത്രം ന ശക്യം തു ബ്രാഹ്മം കർതും തദുച്യതാം ॥34॥
തതസ്തസ്യാക്ഷി കാകസ്യ ഹിനസ്തി സ്മ സ ദക്ഷിണം ।
ദത്ത്വാ തു ദക്ഷിണം നേത്രം പ്രാണേഭ്യഃ പരിരക്ഷിതഃ॥35॥
സ രാമായ നമസ്കൃത്വാ രാജ്ഞേ ദശരഥായ ച ।
വിസൃഷ്ടസ്തേന വീരേണ പ്രതിപേദേ സ്വമാലയം ॥36॥
മത്കൃതേ കാകമാത്രേഽപി ബ്രഹ്മാസ്ത്രം സമുദീരിതം ।
കസ്മാദ്യോ മാഹരത്ത്വത്തഃ ക്ഷമസേ തം മഹീപതേ ॥37॥
സ കുരുഷ്വ മഹോത്സാഹാം കൃപാം മയി നരർഷഭ ।
ത്വയാ നാഥവതീ നാഥ ഹ്യനാഥാ ഇവ ദൃശ്യതേ ॥38॥
ആനൃശംസ്യം പരോ ധർമസ്ത്വത്ത ഏവ മയാ ശ്രുതം ।
ജാനാമി ത്വാം മഹാവീര്യം മഹോത്സാഹം മഹാബലം ॥39॥
അപാരപാരമക്ഷോഭ്യം ഗാംഭീര്യാത്സാഗരോപമം ।
ഭർതാരം സസമുദ്രായാ ധരണ്യാ വാസവോപമം ॥40॥
ഏവമസ്ത്രവിദാം ശ്രേഷ്ഠോ ബലവാൻ സത്ത്വവാനപി ।
കിമർഥമസ്ത്രം രക്ഷഃസു ന യോജയസി രാഘവ ॥41॥
ന നാഗാ നാപി ഗന്ധർവാ ന സുരാ ന മരുദ്ഗണാഃ।
രാമസ്യ സമരേ വേഗം ശക്താഃ പ്രതിസമീഹിതും ॥42॥
തസ്യ വീര്യവതഃ കശ്ചിദ്യദ്യസ്തി മയി സംഭ്രമഃ।
കിമർഥം ന ശരൈസ്തീക്ഷ്ണൈഃ ക്ഷയം നയതി രാക്ഷസാൻ ॥43॥
ഭ്രാതുരാദേശമാദായ ലക്ഷ്മണോ വാ പരന്തപഃ।
കസ്യ ഹേതോർന മാം വീരഃ പരിത്രാതി മഹാബലഃ॥44॥
യദി തൗ പുരുഷവ്യാഘ്രൗ വായ്വിന്ദ്രസമതേജസൗ ।
സുരാണാമപി ദുർധർഷൗ കിമർഥം മാമുപേക്ഷതഃ॥45॥
മമൈവ ദുഷ്കൃതം കിഞ്ചിന്മഹദസ്തി ന സംശയഃ।
സമർഥാവപി തൗ യന്മാം നാവേക്ഷേതേ പരന്തപൗ ॥46॥
വൈദേഹ്യാ വചനം ശ്രുത്വാ കരുണം സാശ്രുഭാഷിതം ।
അഥാബ്രവീന്മഹാതേജാ ഹനുമാൻ ഹരിയൂഥപഃ॥47॥
ത്വച്ഛോകവിമുഖോ രാമോ ദേവി സത്യേന തേ ശപേ ।
രാമേ ദുഃഖാഭിപന്നേ തു ലക്ഷ്മണഃ പരിതപ്യതേ ॥48॥
കഥഞ്ചിദ്ഭവതീ ദൃഷ്ടാ ന കാലഃ പരിശോചിതും ।
ഇമം മുഹൂർതം ദുഃഖാനാമന്തം ദ്രക്ഷ്യസി ശോഭനേ ॥49॥
താവുഭൗ പുരുഷവ്യാഘ്രൗ രാജപുത്രൗ മഹാബലൗ ।
ത്വദ്ദർശനകൃതോത്സാഹൗ ലോകാൻ ഭസ്മീകരിഷ്യതഃ॥50॥
ഹത്ത്വാ ച സമരക്രൂരം രാവണം സഹബാന്ധവം ।
രാഘവസ്ത്വാം വിശാലാക്ഷി സ്വാം പുരീം പ്രതി നേഷ്യതി ॥51॥
ബ്രൂഹി യദ്രാഘവോ വാച്യോ ലക്ഷ്മണശ്ച മഹാബലഃ।
സുഗ്രീവോ വാപി തേജസ്വീ ഹരയോ വാ സമാഗതാഃ॥52॥
ഇത്യുക്തവതി തസ്മിംശ്ച സീതാ പുനരഥാബ്രവീത് ।
കൗസല്യാ ലോകഭർതാരം സുഷുവേ യം മനസ്വിനീ ॥53॥
തം മമാർഥേ സുഖം പൃച്ഛ ശിരസാ ചാഭിവാദയ ।
സ്രജശ്ച സർവരത്നാനി പ്രിയായാശ്ച വരാംഗനാഃ॥54॥
ഐശ്വര്യം ച വിശാലായാം പൃഥിവ്യാമപി ദുർലഭം ।
പിതരം മാതരം ചൈവ സംമാന്യാഭിപ്രസാദ്യ ച ॥55॥
അനുപ്രവ്രജിതോ രാമം സുമിത്രാ യേന സുപ്രജാഃ।
ആനുകൂല്യേന ധർമാത്മാ ത്യക്ത്വാ സുഖമനുത്തമം ॥56॥
അനുഗച്ഛതി കാകുത്സ്ഥം ഭ്രാതരം പാലയന്വനേ ।
സിംഹസ്കന്ധോ മഹാബാഹുർമനസ്വീ പ്രിയദർശനഃ॥57॥
പിതൃവദ്വർതതേ രാമേ മാതൃവന്മാം സമാചരത് ।
ഹ്രിയമാണാം തദാ വീരോ ന തു മാം വേദ ലക്ഷ്മണഃ॥58॥
വൃദ്ധോപസേവീ ലക്ഷ്മീവാഞ്ശക്തോ ന ബഹുഭാഷിതാ ।
രാജപുത്രഃ പ്രിയശ്രേഷ്ഠഃ സദൃശഃ ശ്വശുരസ്യ മേ ॥59॥
മത്തഃ പ്രിയതരോ നിത്യം ഭ്രാതാ രാമസ്യ ലക്ഷ്മണഃ।
നിയുക്തോ ധുരി യസ്യാം തു താമുദ്വഹതി വീര്യവാൻ ॥60॥
യം ദൃഷ്ട്വാ രാഘവോ നൈവ വൃത്തമാര്യമനുസ്മരത് ।
സ മമാർഥായ കുശലം വക്തവ്യോ വചനാന്മമ ॥61॥
മൃദുർനിത്യം ശുചിർദക്ഷഃ പ്രിയോ രാമസ്യ ലക്ഷ്മണഃ।
യഥാ ഹി വാനരശ്രേഷ്ഠ ദുഃഖക്ഷയകരോ ഭവേത് ॥62॥
ത്വമസ്മിൻ കാര്യനിർവാഹേ പ്രമാണം ഹരിയൂഥപ ।
രാഘവസ്ത്വത്സമാരംഭാന്മയി യത്നപരോ ഭവേത് ॥63॥
ഇദം ബ്രൂയാശ്ച മേ നാഥം ശൂരം രാമം പുനഃ പുനഃ।
ജീവിതം ധാരയിഷ്യാമി മാസം ദശരഥാത്മജ ॥64॥
ഊർധ്വം മാസാന്ന ജീവേയം സത്യേനാഹം ബ്രവീമി തേ ।
രാവണേനോപരുദ്ധാം മാം നികൃത്യാ പാപകർമണാ ।
ത്രാതുമർഹസി വീര ത്വം പാതാലാദിവ കൗശികീം ॥65॥
തതോ വസ്ത്രഗതം മുക്ത്വാ ദിവ്യം ചൂഡാമണിം ശുഭം ।
പ്രദേയോ രാഘവായേതി സീതാ ഹനുമതേ ദദൗ ॥66॥
പ്രതിഗൃഹ്യ തതോ വീരോ മണിരത്നമനുത്തമം ।
അംഗുല്യാ യോജയാമാസ നഹ്യസ്യ പ്രാഭവദ്ഭുജഃ॥67॥
മണിരത്നം കപിവരഃ പ്രതിഗൃഹ്യാഭിവാദ്യ ച ।
സീതാം പ്രദക്ഷിണം കൃത്വാ പ്രണതഃ പാർശ്വതഃ സ്ഥിതഃ॥68॥
ഹർഷേണ മഹതാ യുക്തഃ സീതാദർശനജേന സഃ।
ഹൃദയേന ഗതോ രാമം ലക്ഷ്മണം ച സലക്ഷണം ॥69॥
മണിവരമുപഗൃഹ്യ തം മഹാർഹം
	ജനകനൃപാത്മജയാ ധൃതം പ്രഭാവാത് ।
ഗിരിവരപവനാവധൂതമുക്തഃ
	സുഖിതമനാഃ പ്രതിസങ്ക്രമം പ്രപേദേ ॥70॥
ഇത്യാർഷേ ശ്രീമദ്്രാമായണേ വാല്മീകീയേ ആദികാവ്യേ സുന്ദരകാണ്ഡേ അഷ്ടാത്രിംശഃ സർഗഃ