അഥ അഷ്ടപഞ്ചാശഃ സർഗഃ
തതസ്തസ്യ ഗിരേഃ ശൃംഗേ മഹേന്ദ്രസ്യ മഹാബലാഃ।
ഹനുമത്പ്രമുഖാഃ പ്രീതിം ഹരയോ ജഗ്മുരുത്തമാം ॥1॥
പ്രീതിമത്സൂപവിഷ്ടേഷു വാനരേഷു മഹാത്മസു ।
തം തതഃ പ്രതിസംഹൃഷ്ടഃ പ്രീതിയുക്തം മഹാകപിം ॥2॥
ജാംബവാൻകാര്യവൃത്താന്തമപൃച്ഛദനിലാത്മജം ।
കഥം ദൃഷ്ടാ ത്വയാ ദേവീ കഥം വാ തത്ര വർതതേ ॥3॥
തസ്യാം ചാപി കഥം വൃത്തഃ ക്രൂരകർമാ ദശാനനഃ।
തത്ത്വതഃ സർവമേതന്നഃ പ്രബ്രൂഹി ത്വം മഹാകപേ ॥4॥
സമ്മാർഗിതാ കഥം ദേവീ കിം ച സാ പ്രത്യഭാഷത ।
ശ്രുതാർഥാശ്ചിന്തയിഷ്യാമോ ഭൂയഃ കാര്യവിനിശ്ചയം ॥5॥
യശ്ചാർഥസ്തത്ര വക്തവ്യോ ഗതൈരസ്മാഭിരാത്മവാൻ ।
രക്ഷിതവ്യം ച യത്തത്ര തദ്ഭവാന്വ്യാകരോതു നഃ॥6॥
സ നിയുക്തസ്തതസ്തേന സമ്പ്രഹൃഷ്ടതനൂരുഹഃ।
നമസ്യഞ്ശിരസാ ദേവ്യൈ സീതായൈ പ്രത്യഭാഷത ॥7॥
പ്രത്യക്ഷമേവ ഭവതാം മഹേന്ദ്രാഗ്രാത്ഖമാപ്ലുതഃ।
ഉദധേർദക്ഷിണം പാരം കാങ്ക്ഷമാണഃ സമാഹിതഃ॥8॥
ഗച്ഛതശ്ച ഹി മേ ഘോരം വിഘ്നരൂപമിവാഭവത് ।
കാഞ്ചനം ശിഖരം ദിവ്യം പശ്യാമി സുമനോഹരം ॥9॥
സ്ഥിതം പന്ഥാനമാവൃത്യ മേനേ വിഘ്നം ച തം നഗം ।
ഉപസംഗമ്യ തം ദിവ്യം കാഞ്ചനം നഗമുത്തമം ॥10॥
കൃതാ മേ മനസാ ബുദ്ധിർഭേത്തവ്യോഽയം മയേതി ച ।
പ്രഹതസ്യ മയാ തസ്യ ലാംഗൂലേന മഹാഗിരേഃ॥11॥
ശിഖരം സൂര്യസങ്കാശം വ്യശീര്യത സഹസ്രധാ ।
വ്യവസായം ച തം ബുദ്ധ്വാ സ ഹോവാച മഹാഗിരിഃ॥12॥
പുത്രേതി മധുരാം വാണീം മനഃ പ്രഹ്ലാദയന്നിവ ।
പിതൃവ്യം ചാപി മാം വിദ്ധി സഖായം മാതരിശ്വനഃ॥13॥
മൈനാകമിതി വിഖ്യാതം നിവസന്തം മഹോദധൗ ।
പക്ഷ്വവന്തഃ പുരാ പുത്ര ബഭൂവുഃ പർവതോത്തമാഃ॥14॥
ഛന്ദതഃ പൃഥിവീം ചേരുർബാധമാനാഃ സമന്തതഃ।
ശ്രുത്വാ നഗാനാം ചരിതം മഹേന്ദ്രഃ പാകശാസനഃ॥15॥
വജ്രേണ ഭഗവാൻ പക്ഷൗ ചിച്ഛേദൈഷാം സഹസ്രശഃ।
അഹം തു മോചിതസ്തസ്മാത്തവ പിത്രാ മഹാത്മനാ ॥16॥
മാരുതേന തദാ വത്സ പ്രക്ഷിപ്തോ വരുണാലയേ ।
രാഘവസ്യ മയാ സാഹ്യേ വർതിതവ്യമരിന്ദമ ॥17॥
രാമോ ധർമഭൃതാം ശ്രേഷ്ഠോ മഹേന്ദ്രസമവിക്രമഃ।
ഏതച്ഛ്രുത്വാ മയാ തസ്യ മൈനാകസ്യ മഹാത്മനഃ॥18॥
കാര്യമാവേദ്യ ച ഗിരേരുദ്ധതം വൈ മനോ മമ ।
തേന ചാഹമനുജ്ഞാതോ മൈനാകേന മഹാത്മനാ ॥19॥
സ ചാപ്യന്തർഹിതഃ ശൈലോ മാനുഷേണ വപുഷ്മതാ ।
ശരീരേണ മഹാശൈലഃ ശൈലേന ച മഹോദധൗ ॥20॥
ഉത്തമം ജവമാസ്ഥായ ശേഷമധ്വാനമാസ്ഥിതഃ।
തതോഽഹം സുചിരം കാലം ജവേനാഭ്യഗമം പഥി ॥21॥
തതഃ പശ്യാമ്യഹം ദേവീം സുരസാം നാഗമാതരം ।
സമുദ്രമധ്യേ സാ ദേവീ വചനം ചേദമബ്രവീത് ॥22॥
മമ ഭക്ഷ്യഃ പ്രദിഷ്ടസ്ത്വമമരൈർഹരിസത്തമ ।
തതസ്ത്വാം ഭക്ഷയിഷ്യാമി വിഹിതസ്ത്വം ഹി മേ സുരൈഃ॥23॥
ഏവമുക്തഃ സുരസയാ പ്രാഞ്ജലിഃ പ്രണതഃ സ്ഥിതഃ।
വിവർണവദനോ ഭൂത്വാ വാക്യം ചേദമുദീരയം ॥24॥
രാമോ ദാശരഥിഃ ശ്രീമാൻപ്രവിഷ്ടോ ദണ്ഡകാവനം ।
ലക്ഷ്മണേന സഹ ഭ്രാത്രാ സീതയാ ച പരന്തപഃ॥25॥
തസ്യ സീതാ ഹൃതാ ഭാര്യാ രാവണേന ദുരാത്മനാ ।
തസ്യാഃ സകാശം ദൂതോഽഹം ഗമിഷ്യേ രാമശാസനാത് ॥26॥
കർതുമർഹസി രാമസ്യ സാഹായ്യം വിഷയേ സതീ ।
അഥവാ മൈഥിലീം ദൃഷ്ട്വാ രാമം ചാക്ലിഷ്ടകാരിണം ॥27॥
ആഗമിഷ്യാമി തേ വക്ത്രം സത്യം പ്രതിശൃണോമി തേ ।
ഏവമുക്താ മയാ സാ തു സുരസാ കാമരൂപിണീ ॥28॥
അബ്രവീന്നാതിവർതേത കശ്ചിദേഷ വരോ മമ ।
ഏവമുക്തഃ സുരസയാ ദശയോജനമായതഃ॥29॥
തതോഽർധഗുണവിസ്താരോ ബഭൂവാഹം ക്ഷണേന തു ।
മത്പ്രമാണാധികം ചൈവ വ്യാദിതം തു മുഖം തയാ ॥30॥
തദ്ദൃഷ്ട്വാ വ്യാദിതം ത്വാസ്യം ഹ്രസ്വം ഹ്യകരവം പുനഃ।
തസ്മിന്മുഹൂർതേ ച പുനർബഭൂവാംഗുഷ്ഠസംമിതഃ॥31॥
അഭിപത്യാശു തദ്വക്ത്രം നിർഗതോഽഹം തതഃ ക്ഷണാത് ।
അബ്രവീത്സുരസാ ദേവീ സ്വേന രൂപേണ മാം പുനഃ॥32॥
അർഥസിദ്ധ്യൈ ഹരിശ്രേഷ്ഠ ഗച്ഛ സൗമ്യ യഥാസുഖം ।
സമാനയ ച വൈദേഹീം രാഘവേണ മഹാത്മനാ ॥33॥
സുഖീ ഭവ മഹാബാഹോ പ്രീതാസ്മി തവ വാനര ।
തതോഽഹം സാധു സാധ്വീതി സർവഭൂതൈഃ പ്രശംസിതഃ॥34॥
തതോഽന്തരിക്ഷം വിപുലം പ്ലുതോഽഹം ഗരുഡോ യഥാ ।
ഛായാ മേ നിഗൃഹീതാ ച ന ച പശ്യാമി കിഞ്ചന ॥35॥
സോഽഹം വിഗതവേഗസ്തു ദിശോ ദശ വിലോകയൻ ।
ന കിഞ്ചിത്തത്ര പശ്യാമി യേന മേ വിഹതാ ഗതിഃ॥36॥
അഥ മേ ബുദ്ധിരുത്പന്നാ കിം നാമ ഗമനേ മമ ।
ഈദൃശോ വിഘ്ന ഉത്പന്നോ രൂപമത്ര ന ദൃശ്യതേ ॥37॥
അധോഭാഗേ തു മേ ദൃഷ്ടിഃ ശോചതഃ പതിതാ തദാ ।
തത്രാദ്രാക്ഷമഹം ഭീമാം രാക്ഷസീം സലിലേ ശയാം ॥38॥
പ്രഹസ്യ ച മഹാനാദമുക്തോഽഹം ഭീമയാ തയാ ।
അവസ്ഥിതമസംഭ്രാന്തമിദം വാക്യമശോഭനം ॥39॥
ക്വാസി ഗന്താ മഹാകായ ക്ഷുധിതായാ മമേപ്സിതഃ।
ഭക്ഷഃ പ്രീണയ മേ ദേഹം ചിരമാഹാരവർജിതം ॥40॥
ബാഢമിത്യേവ താം വാണീം പ്രത്യഗൃഹ്ണാമഹം തതഃ।
ആസ്യ പ്രമാണാദധികം തസ്യാഃ കായമപൂരയം ॥41॥
തസ്യാശ്ചാസ്യം മഹദ്ഭീമം വർധതേ മമ ഭക്ഷണേ ।
ന തു മാം സാ നു ബുബുധേ മമ വാ വികൃതം കൃതം ॥42॥
തതോഽഹം വിപുലം രൂപം സങ്ക്ഷിപ്യ നിമിഷാന്തരാത് ।
തസ്യാ ഹൃദയമാദായ പ്രപതാമി നഭഃസ്ഥലം ॥43॥
സാ വിസൃഷ്ടഭുജാ ഭീമാ പപാത ലവണാംഭസി ।
മയാ പർവതസങ്കാശാ നികൃത്തഹൃദയാ സതീ ॥44॥
ശൃണോമി ഖഗതാനാം ച വാചഃ സൗമ്യാ മഹാത്മനാം ।
രാക്ഷസീ സിംഹികാ ഭീമാ ക്ഷിപ്രം ഹനുമതാ ഹതാ ॥45॥
താം ഹത്വാ പുനരേവാഹം കൃത്യമാത്യയികം സ്മരൻ ।
ഗത്വാ ച മഹദധ്വാനം പശ്യാമി നഗമണ്ഡിതം ॥46॥
ദക്ഷിണം തീരമുദധേർലങ്കാ യത്ര ഗതാ പുരീ ।
അസ്തം ദിനകരേ യാതേ രക്ഷസാം നിലയം പുരീം ॥47॥
പ്രവിഷ്ടോഽഹമവിജ്ഞാതോ രക്ഷോഭിർഭീമവിക്രമൈഃ।
തത്ര പ്രവിശതശ്ചാപി കല്പാന്തഘനസപ്രഭാ ॥48॥
അട്ടഹാസം വിമുഞ്ചന്തീ നാരീ കാപ്യുത്ഥിതാ പുരഃ।
ജിഘാംസന്തീം തതസ്താം തു ജ്വലദഗ്നിശിരോരുഹാം ॥49॥
സവ്യമുഷ്ടിപ്രഹാരേണ പരാജിത്യ സുഭൈരവാം ।
പ്രദോഷകാലേ പ്രവിശം ഭീതയാഹം തയോദിതഃ॥50॥
അഹം ലങ്കാപുരീ വീര നിർജിതാ വിക്രമേണ തേ ।
യസ്മാത്തസ്മാദ്വിജേതാസി സർവരക്ഷാംസ്യശേഷതഃ॥51॥
തത്രാഹം സർവരാത്രം തു വിചരഞ്ജനകാത്മജാം ।
രാവണാന്തഃപുരഗതോ ന ചാപശ്യം സുമധ്യമാം ॥52॥
തതഃ സീതാമപശ്യംസ്തു രാവണസ്യ നിവേശനേ ।
ശോകസാഗരമാസാദ്യ ന പാരമുപലക്ഷയേ ॥53॥
ശോചതാ ച മയാ ദൃഷ്ടം പ്രാകാരേണാഭിസംവൃതം ।
കാഞ്ചനേന വികൃഷ്ടേന ഗൃഹോപവനമുത്തമം ॥54॥
സപ്രാകാരമവപ്ലുത്യ പശ്യാമി ബഹുപാദപം ।
അശോകവനികാമധ്യേ ശിംശപാപാദപോ മഹാൻ ॥55॥
തമാരുഹ്യ ച പശ്യാമി കാഞ്ചനം കദലീ വനം ।
അദൂരാച്ഛിംശപാവൃക്ഷാത്പശ്യാമി വനവർണിനീം ॥56॥
ശ്യാമാം കമലപത്രാക്ഷീമുപവാസകൃശാനനാം ।
തദേകവാസഃസംവീതാം രജോധ്വസ്തശിരോരുഹാം ॥57॥
ശോകസന്താപദീനാംഗീം സീതാം ഭർതൃഹിതേ സ്ഥിതാം ।
രാക്ഷസീഭിർവിരൂപാഭിഃ ക്രൂരാഭിരഭിസംവൃതാം ॥58॥
മാംസശോണിതഭക്ഷ്യാഭിർവ്യാഘ്രീഭിർഹരിണീം യഥാ ।
സാ മയാ രാക്ഷസീമധ്യേ തർജ്യമാനാ മുഹുർമുഹുഃ॥59॥
ഏകവേണീധരാ ദീനാ ഭർതൃചിന്താപരായണാ ।
ഭൂമിശയ്യാ വിവർണാംഗീ പദ്മിനീവ ഹിമാഗമേ ॥60॥
രാവണാദ്വിനിവൃത്താർഥാ മർതവ്യേ കൃതനിശ്ചയാ ।
കഥഞ്ചിന്മൃഗശാവാക്ഷീ തൂർണമാസാദിതാ മയാ ॥61॥
താം ദൃഷ്ട്വാ താദൃശീം നാരീം രാമപത്നീം യശസ്വിനീം ।
തത്രൈവ ശിംശപാവൃക്ഷേ പശ്യന്നഹമവസ്ഥിതഃ॥62॥
തതോ ഹലഹലാശബ്ദം കാഞ്ചീനൂപുരമിശ്രിതം ।
ശൃണോമ്യധികഗംഭീരം രാവണസ്യ നിവേശനേ ॥63॥
തതോഽഹം പരമോദ്വിഗ്നഃ സ്വരൂപം പ്രത്യസംഹരം ।
അഹം ച ശിംശപാവൃക്ഷേ പക്ഷീവ ഗഹനേ സ്ഥിതഃ॥64॥
തതോ രാവണദാരാശ്ച രാവണശ്ച മഹാബലഃ।
തം ദേശമനുസമ്പ്രാപ്തോ യത്ര സീതാഭവത്സ്ഥിതാ ॥65॥
തം ദൃഷ്ട്വാഥ വരാരോഹാ സീതാ രക്ഷോഗണേശ്വരം ।
സങ്കുച്യോരൂ സ്തനൗ പീനൗ ബാഹുഭ്യാം പരിരഭ്യ ച ॥66॥
വിത്രസ്താം പരമോദ്വിഗ്നാം വീക്ഷ്യമാണാമിതസ്തതഃ।
ത്രാണം കംഞ്ചിദപശ്യന്തീം വേപമാനാം തപസ്വിനീം ॥67॥
താമുവാച ദശഗ്രീവഃ സീതാം പരമദുഃഖിതാം ।
അവാക്ശിരാഃ പ്രപതിതോ ബഹുമന്യസ്വ മാമിതി ॥68॥
യദി ചേത്ത്വം തു മാം ദർപാന്നാഭിനന്ദസി ഗർവിതേ ।
ദ്വിമാസാനന്തരം സീതേ പാസ്യാമി രുധിരം തവ ॥69॥
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വചസ്തസ്യ രാവണസ്യ ദുരാത്മനഃ।
ഉവാച പരമക്രുദ്ധാ സീതാ വചനമുത്തമം ॥70॥
രാക്ഷസാധമ രാമസ്യ ഭാര്യാമമിതതേജസഃ।
ഇക്ഷ്വാകുവംശനാഥസ്യ സ്നുഷാം ദശരഥസ്യ ച ॥71॥
അവാച്യം വദതോ ജിഹ്വാ കഥം ന പതിതാ തവ ।
കിംസ്വിദ്വീര്യ തവാനാര്യ യോ മാം ഭർതുരസംനിധൗ ॥72॥
അപഹൃത്യാഗതഃ പാപ തേനാദൃഷ്ടോ മഹാത്മനാ ।
ന ത്വം രാമസ്യ സദൃശോ ദാസ്യേഽപ്യസ്യാ ന യുജ്യസേ ॥73॥
അജേയഃ സത്യവാക് ശൂരോ രണശ്ലാഘീ ച രാഘവഃ।
ജാനക്യാ പരുഷം വാക്യമേവമുക്തോ ദശാനനഃ॥74॥
ജജ്വാല സഹസാ കോപാച്ചിതാസ്ഥ ഇവ പാവകഃ।
വിവൃത്യ നയനേ ക്രൂരേ മുഷ്ടിമുദ്യമ്യ ദക്ഷിണം ॥75॥
മൈഥിലീം ഹന്തുമാരബ്ധഃ സ്ത്രീഭിർഹാഹാകൃതം തദാ ।
സ്ത്രീണാം മധ്യാത്സമുത്പത്യ തസ്യ ഭാര്യാ ദുരാത്മനഃ॥76॥
വരാ മന്ദോദരീ നാമ തയാ സ പ്രതിഷേധിതഃ।
ഉക്തശ്ച മധുരാം വാണീം തയാ സ മദനാർദിതഃ॥77॥
സീതയാ തവ കിം കാര്യം മഹേന്ദ്രസമവിക്രമ ।
മയാ സഹ രമസ്വാദ്യ മദ്വിശിഷ്ടാ ന ജാനകീ ॥78॥
ദേവഗന്ധർവകന്യാഭിര്യക്ഷകന്യാഭിരേവ ച ।
സാർധം പ്രഭോ രമസ്വേതി സീതയാ കിം കരിഷ്യസി ॥79॥
തതസ്താഭിഃ സമേതാഭിർനാരീഭിഃ സ മഹാബലഃ।
ഉത്ഥാപ്യ സഹസാ നീതോ ഭവനം സ്വം നിശാചരഃ॥80॥
യാതേ തസ്മിന്ദശഗ്രീവേ രാക്ഷസ്യോ വികൃതാനനാഃ।
സീതാം നിർഭർത്സയാമാസുർവാക്യൈഃ ക്രൂരൈഃ സുദാരുണൈഃ॥81॥
തൃണവദ്ഭാഷിതം താസാം ഗണയാമാസ ജാനകീ ।
ഗർജിതം ച തഥാ താസാം സീതാം പ്രാപ്യ നിരർഥകം ॥82॥
വൃഥാഗർജിതനിശ്ചേഷ്ടാ രാക്ഷസ്യഃ പിശിതാശനാഃ।
രാവണായ ശശംസുസ്താഃ സീതാവ്യവസിതം മഹത് ॥83॥
തതസ്താഃ സഹിതാഃ സർവാ വിഹതാശാ നിരുദ്യമാഃ।
പരിക്ലിശ്യ സമസ്താസ്താ നിദ്രാവശമുപാഗതാഃ॥84॥
താസു ചൈവ പ്രസുപ്താസു സീതാ ഭർതൃഹിതേ രതാ ।
വിലപ്യ കരുണം ദീനാ പ്രശുശോച സുദുഃഖിതാ ॥85॥
താസാം മധ്യാത്സമുത്ഥായ ത്രിജടാ വാക്യമബ്രവീത് ।
ആത്മാനം ഖാദത ക്ഷിപ്രം ന സീതാമസിതേക്ഷണാം ॥86॥
ജനകസ്യാത്മജാം സാധ്വീം സ്നുഷാം ദശരഥസ്യ ച ।
സ്വപ്നോ ഹ്യദ്യ മയാ ദൃഷ്ടോ ദാരുണോ രോമഹർഷണഃ॥87॥
രക്ഷസാം ച വിനാശായ ഭർതുരസ്യാ ജയായ ച ।
അലമസ്മാൻ പരിത്രാതും രാഘവാദ്രാക്ഷസീഗണം ॥88॥
അഭിയാചാമ വൈദേഹീമേതദ്ധി മമ രോചതേ ।
യദി ഹ്യേവംവിധഃ സ്വപ്നോ ദുഃഖിതായാഃ പ്രദൃശ്യതേ ॥89॥
സാ ദുഃഖൈർവിവിധൈർമുക്താ സുഖമാപ്നോത്യനുത്തമം ।
പ്രണിപാതപ്രസന്നാ ഹി മൈഥിലീ ജനകാത്മജാ ॥90॥
അലമേഷാ പരിത്രാതും രാക്ഷസിർമഹതോ ഭയാത് ।
തതഃ സാ ഹ്രീമതീ ബാലാ ഭർതുർവിജയഹർഷിതാ ॥91॥
അവോചദ്യദി തത്തഥ്യം ഭവേയം ശരണം ഹി വഃ।
താം ചാഹം താദൃശീം ദൃഷ്ട്വാ സീതായാ ദാരുണാം ദശാം ॥92॥
ചിന്തയാമാസ വിശ്രാന്തോ ന ച മേ നിർവൃതം മനഃ।
സംഭാഷണാർഥേ ച മയാ ജാനക്യാശ്ചിന്തിതോ വിധിഃ॥93॥
ഇക്ഷ്വാകുകുലവംശസ്തു സ്തുതോ മമ പുരസ്കൃതഃ।
ശ്രുത്വാ തു ഗദിതാം വാചം രാജർഷിഗണഭൂഷിതാം ॥94॥
പ്രത്യഭാഷത മാം ദേവീ ബാഷ്പൈഃ പിഹിതലോചനാ ।
കസ്ത്വം കേന കഥം ചേഹ പ്രാപ്തോ വാനരപുംഗവ ॥95॥
കാ ച രാമേണ തേ പ്രീതിസ്തന്മേ ശംസിതുമർഹസി ।
തസ്യാസ്തദ്വചനം ശ്രുത്വാ അഹമപ്യബ്രുവം വചഃ॥96॥
ദേവി രാമസ്യ ഭർതുസ്തേ സഹായോ ഭീമവിക്രമഃ।
സുഗ്രീവോ നാമ വിക്രാന്തോ വാനരേന്ദ്രോ മഹാബലഃ॥97॥
തസ്യ മാം വിദ്ധി ഭൃത്യം ത്വം ഹനൂമന്തമിഹാഗതം ।
ഭർത്രാ സമ്പ്രഹിതസ്തുഭ്യം രാമേണാക്ലിഷ്ടകർമണാ ॥98॥
ഇദം തു പുരുഷവ്യാഘ്രഃ ശ്രീമാൻ ദാശരഥിഃ സ്വയം ।
അംഗുലീയമഭിജ്ഞാനമദാത്തുഭ്യം യശസ്വിനി ॥99॥
തദിച്ഛാമി ത്വയാജ്ഞപ്തം ദേവി കിം കരവാണ്യഹം ।
രാമലക്ഷ്മണയോഃ പാർശ്വം നയാമി ത്വാം കിമുത്തരം ॥100॥
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വിദിത്വാ ച സീതാ ജനകനന്ദിനീ ।
ആഹ രാവണമുത്പാട്യ രാഘവോ മാം നയത്വിതി ॥101॥
പ്രണമ്യ ശിരസാ ദേവീമഹമാര്യാമനിന്ദിതാം ।
രാഘവസ്യ മനോഹ്ലാദമഭിജ്ഞാനമയാചിഷം ॥102॥
അഥ മാമബ്രവീത്സീതാ ഗൃഹ്യതാമയമുത്തമഃ।
മണിര്യേന മഹാബാഹൂ രാമസ്ത്വാം ബഹുമന്യതേ ॥103॥
ഇത്യുക്ത്വാ തു വരാരോഹാ മണിപ്രവരമുത്തമം ।
പ്രായച്ഛത്പരമോദ്വിഗ്നാ വാചാ മാം സന്ദിദേശ ഹ ॥104॥
തതസ്തസ്യൈ പ്രണമ്യാഹം രാജപുത്ര്യൈ സമാഹിതഃ।
പ്രദക്ഷിണം പരിക്രാമമിഹാഭ്യുദ്ഗതമാനസഃ॥105॥
ഉത്തരം പുനരേവാഹ നിശ്ചിത്യ മനസാ തദാ ।
ഹനൂമന്മമ വൃത്താന്തം വക്തുമർഹസി രാഘവേ ॥106॥
യഥാ ശ്രുത്വൈവ നചിരാത്താവുഭൗ രാമലക്ഷ്മണൗ ।
സുഗ്രീവസഹിതൗ വീരാവുപേയാതാം തഥാ കുരു ॥107॥
യദ്യന്യഥാ ഭവേദേതദ്ദ്വൗ മാസൗ ജീവിതം മമ ।
ന മാം ദ്രക്ഷ്യതി കാകുത്സ്ഥോ മ്രിയേ സാഹമനാഥവത് ॥108॥
തച്ഛ്രുത്വാ കരുണം വാക്യം ക്രോധോ മാമഭ്യവർതത ।
ഉത്തരം ച മയാ ദൃഷ്ടം കാര്യശേഷമനന്തരം ॥109॥
തതോഽവർധത മേ കായസ്തദാ പർവതസംനിഭഃ।
യുദ്ധാകാങ്ക്ഷീ വനം തസ്യ വിനാശയിതുമാരഭേ ॥110॥
തദ്ഭഗ്നം വനഖണ്ഡം തു ഭ്രാന്തത്രസ്തമൃഗദ്വിജം ।
പ്രതിബുദ്ധ്യ നിരീക്ഷന്തേ രാക്ഷസ്യോ വികൃതാനനാഃ॥111॥
മാം ച ദൃഷ്ട്വാ വനേ തസ്മിൻസമാഗമ്യ തതസ്തതഃ।
താഃ സമഭ്യാഗതാഃ ക്ഷിപ്രം രാവണായാചചക്ഷിരേ ॥112॥
രാജന്വനമിദം ദുർഗം തവ ഭഗ്നം ദുരാത്മനാ ।
വാനരേണ ഹ്യവിജ്ഞായ തവ വീര്യം മഹാബല ॥113॥
തസ്യ ദുർബുദ്ധിതാ രാജംസ്തവ വിപ്രിയകാരിണഃ।
വധമാജ്ഞാപയ ക്ഷിപ്രം യഥാസൗ ന ര്പുനവ്രജേത് ॥114॥
തച്ഛ്രുത്വാ രാക്ഷസേന്ദ്രേണ വിസൃഷ്ടാ ബഹുദുർജയാഃ।
രാക്ഷസാഃ കിങ്കരാ നാമ രാവണസ്യ മനോഽനുഗാഃ॥115॥
തേഷാമശീതിസാഹസ്രം ശൂലമുദ്ഗരപാണിനാം ।
മയാ തസ്മിന്വനോദ്ദേശേ പരിഘേണ നിഷൂദിതം ॥116॥
തേഷാം തു ഹതശിഷ്ടാ യേ തേ ഗതാ ലഘുവിക്രമാഃ।
നിഹതം ച മയാ സൈന്യം രാവണായാചചക്ഷിരേ ॥117॥
തതോ മേ ബുദ്ധിരുത്പന്നാ ചൈത്യപ്രാസാദമുത്തമം ।
തത്രസ്ഥാന്രാക്ഷസാൻഹത്വാ ശതം സ്തംഭേന വൈ പുനഃ॥118॥
ലലാമഭൂതോ ലങ്കായാ മയാ വിധ്വംസിതോ രുഷാ ।
തതഃ പ്രഹസ്തസ്യ സുതം ജംബുമാലിനമാദിശത് ॥119॥
രാക്ഷസൈർബഹുഭിഃ സാർധം ഘോരരൂപൈർഭയാനകൈഃ।
തമഹം ബലസമ്പന്നം രാക്ഷസം രണകോവിദം ॥120॥
പരിഘേണാതിഘോരേണ സൂദയാമി സഹാനുഗം ।
തച്ഛ്രുത്വാ രാക്ഷസേന്ദ്രസ്തു മന്ത്രിപുത്രാന്മഹാബലാൻ ॥121॥
പദാതിബലസമ്പന്നാൻപ്രേഷയാമാസ രാവണഃ।
പരിഘേണൈവ താൻസർവാന്നയാമി യമസാദനം ॥122॥
മന്ത്രിപുത്രാൻഹതാഞ്ശ്രുത്വാ സമരേ ലഘുവിക്രമാൻ ।
പഞ്ചസേനാഗ്രഗാഞ്ശൂരാൻപ്രേഷയാമാസ രാവണഃ॥123॥
താനഹം സഹസൈന്യാന്വൈ സർവാനേവാഭ്യസൂദയം ।
തതഃ പുനർദശഗ്രീവഃ പുത്രമക്ഷം മഹാബലം ॥124॥
ബഹുഭീ രാക്ഷസൈഃ സാർധം പ്രേഷയാമാസ സംയുഗേ ।
തം തു മന്ദോദരീ പുത്രം കുമാരം രണപണ്ഡിതം ॥125॥
സഹസാ ഖം സമുദ്യന്തം പാദയോശ്ച ഗൃഹീതവാൻ ।
തമാസീനം ശതഗുണം ഭ്രാമയിത്വാ വ്യപേഷയം ॥126॥
തമക്ഷമാഗതം ഭഗ്നം നിശമ്യ സ ദശാനനഃ।
തതശ്ചേന്ദ്രജിതം നാമ ദ്വിതീയം രാവണഃ സുതം ॥127॥
വ്യാദിദേശ സുസങ്ക്രുദ്ധോ ബലിനം യുദ്ധദുർമദം ।
തച്ചാപ്യഹം ബലം സർവം തം ച രാക്ഷസപുംഗവം ॥128॥
നഷ്ടൗജസം രണേ കൃത്വാ പരം ഹർഷമുപാഗതഃ।
മഹതാപി മഹാബാഹുഃ പ്രത്യയേന മഹാബലഃ॥129॥
പ്രേഹിതോ രാവണേനൈഷ സഹ വീരൈർമദോദ്ധതൈഃ।
സോഽവിഷഹ്യം ഹി മാം ബുദ്ധ്വാ സ്വസൈന്യം ചാവമർദിതം ॥130॥
ബ്രഹ്മണോഽസ്ത്രേണ സ തു മാം പ്രബദ്ധ്വാ ചാതിവേഗിനഃ।
രജ്ജുഭിശ്ചാപി ബധ്നന്തി തതോ മാം തത്ര രാക്ഷസാഃ॥131॥
രാവണസ്യ സമീപം ച ഗൃഹീത്വാ മാമുപാഗമൻ ।
ദൃഷ്ട്വാ സംഭാഷിതശ്ചാഹം രാവണേന ദുരാത്മനാ ॥132॥
പൃഷ്ടശ്ച ലങ്കാഗമനം രാക്ഷസാനാം ച തം വധം ।
തത്സർവം ച രണേ തത്ര സീതാർഥമുപജല്പിതം ॥133॥
തസ്യാസ്തു ദർശനാകാങ്ക്ഷീ പ്രാപ്തസ്ത്വദ്ഭവനം വിഭോ ।
മാരുതസ്യൗരസഃ പുത്രോ വാനരോ ഹനുമാനഹം ॥134॥
രാമദൂതം ച മാം വിദ്ധി സുഗ്രീവസചിവം കപിം ।
സോഽഹം ദൗത്യേന രാമസ്യ ത്വത്സകാശമിഹാഗതഃ॥135॥
ശൃണു ചാപി സമാദേശം യദഹം പ്രബ്രവീമി തേ ।
രാക്ഷസേശ ഹരീശസ്ത്വാം വാക്യമാഹ സമാഹിതം ॥136॥
സുഗ്രീവശ്ച മഹാഭാഗഃ സ ത്വാം കൗശലമബ്രവീത് ।
ധർമാർഥകാമസഹിതം ഹിതം പഥ്യമുവാച ഹ ॥137॥
വസതോ ഋഷ്യമൂകേ മേ പർവതേ വിപുലദ്രുമേ ।
രാഘവോ രണവിക്രാന്തോ മിത്രത്വം സമുപാഗതഃ॥138॥
തേന മേ കഥിതം രാജൻഭാര്യാ മേ രക്ഷസാ ഹൃതാ ।
തത്ര സാഹായ്യഹേതോർമേ സമയം കർതുമർഹസി ॥139॥
വാലിനാ ഹൃതരാജ്യേന സുഗ്രീവേണ സഹ പ്രഭുഃ।
ചക്രേഽഗ്നിസാക്ഷികം സഖ്യം രാഘവഃ സഹലക്ഷ്മണഃ॥140॥
തേന വാലിനമാഹത്യ ശരേണൈകേന സംയുഗേ ।
വാനരാണാം മഹാരാജഃ കൃതഃ സമ്പ്ലവതാം പ്രഭുഃ॥141॥
തസ്യ സാഹായ്യമസ്മാഭിഃ കാര്യം സർവാത്മനാ ത്വിഹ ।
തേന പ്രസ്ഥാപിതസ്തുഭ്യം സമീപമിഹ ധർമതഃ॥142॥
ക്ഷിപ്രമാനീയതാം സീതാ ദീയതാം രാഘവസ്യ ച ।
യാവന്ന ഹരയോ വീരാ വിധമന്തി ബലം തവ ॥143॥
വാനരാണാം പ്രഭാവോഽയം ന കേന വിദിതഃ പുരാ ।
ദേവതാനാം സകാശം ച യേ ഗച്ഛന്തി നിമന്ത്രിതാഃ॥144॥
ഇതി വാനരരാജസ്ത്വാമാഹേത്യഭിഹിതോ മയാ ।
മാമൈക്ഷത തതോ രുഷ്ടശ്ചക്ഷുഷാ പ്രദഹന്നിവ ॥145॥
തേന വധ്യോഽഹമാജ്ഞപ്തോ രക്ഷസാ രൗദ്രകർമണാ ।
മത്പ്രഭാവമവിജ്ഞായ രാവണേന ദുരാത്മനാ ॥146॥
തതോ വിഭീഷണോ നാമ തസ്യ ഭ്രാതാ മഹാമതിഃ।
തേന രാക്ഷസരാജശ്ച യാചിതോ മമ കാരണാത് ॥147॥
നൈവം രാക്ഷസശാർദൂല ത്യജ്യതാമേഷ നിശ്ചയഃ।
രാജശാസ്ത്രവ്യപേതോ ഹി മാർഗഃ സംലക്ഷ്യതേ ത്വയാ ॥148॥
ദൂതവധ്യാ ന ദൃഷ്ടാ ഹി രാജശാസ്ത്രേഷു രാക്ഷസ ।
ദൂതേന വേദിതവ്യം ച യഥാഭിഹിതവാദിനാ ॥149॥
സുമഹത്യപരാധേഽപി ദൂതസ്യാതുലവിക്രമ ।
വിരൂപകരണം ദൃഷ്ടം ന വധോഽസ്തീഹ ശാസ്ത്രതഃ॥150॥
വിഭീഷണേനൈവമുക്തോ രാവണഃ സന്ദിദേശ താൻ ।
രാക്ഷസാനേതദേവാദ്യ ലാംഗൂലം ദഹ്യതാമിതി ॥151॥
തതസ്തസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ മമ പുച്ഛം സമന്തതഃ।
വേഷ്ടിതം ശണവൽകൈശ്ച പട്ടൈഃ കാർപാസകൈസ്തഥാ ॥152॥
രാക്ഷസാഃ സിദ്ധസംനാഹാസ്തതസ്തേ ചണ്ഡവിക്രമാഃ।
തദാദീപ്യന്ത മേ പുച്ഛം ഹനന്തഃ കാഷ്ഠമുഷ്ടിഭിഃ॥153॥
ബദ്ധസ്യ ബഹുഭിഃ പാശൈര്യന്ത്രിതസ്യ ച രാക്ഷസൈഃ।
ന മേ പീഡാഭവത്കാചിദ്ദിദൃക്ഷോർനഗരീം ദിവാ ॥154॥
തതസ്തേ രാക്ഷസാഃ ശൂരാ ബദ്ധം മാമഗ്നിസംവൃതം ।
അഘോഷയന്രാജമാർഗേ നഗരദ്വാരമാഗതാഃ॥155॥
തതോഽഹം സുമഹദ്രൂപം സങ്ക്ഷിപ്യ പുനരാത്മനഃ।
വിമോചയിത്വാ തം ബന്ധം പ്രകൃതിസ്ഥഃ സ്ഥിതഃ പുനഃ॥156॥
ആയസം പരിഘം ഗൃഹ്യ താനി രക്ഷാംസ്യസൂദയം ।
തതസ്തന്നഗരദ്വാരം വേഗേനാപ്ലുതവാനഹം ॥157॥
പുച്ഛേന ച പ്രദീപ്തേന താം പുരീം സാട്ടഗോപുരാം ।
ദഹാമ്യഹമസംഭ്രാന്തോ യുഗാന്താഗ്നിരിവ പ്രജാഃ॥158॥
വിനഷ്ടാ ജാനകീ വ്യക്തം ന ഹ്യദഗ്ധഃ പ്രദൃശ്യതേ ।
ലങ്കായാഃ കശ്ചിദുദ്ധേശഃ സർവാ ഭസ്മീകൃതാ പുരീ ॥159॥
ദഹതാ ച മയാ ലങ്കാം ദഗ്ധാ സീതാ ന സംശയഃ।
രാമസ്യ ച മഹത്കാര്യം മയേദം വിഫലീകൃതം ॥160॥
ഇതി ശോകസമാവിഷ്ടശ്ചിന്താമഹമുപാഗതഃ।
തതോഽഹം വാചമശ്രൗഷം ചാരണാനാം ശുഭാക്ഷരാം ॥161॥
ജാനകീ ന ച ദഗ്ധേതി വിസ്മയോദന്തഭാഷിണാം ।
തതോ മേ ബുദ്ധിരുത്പന്നാ ശ്രുത്വാ താമദ്ഭുതാം ഗിരം ॥162॥
അദഗ്ധാ ജാനകീത്യേവ നിമിത്തൈശ്ചോപലക്ഷിതം ।
ദീപ്യമാനേ തു ലാംഗൂലേ ന മാം ദഹതി പാവകഃ॥163॥
ഹൃദയം ച പ്രഹൃഷ്ടം മേ വാതാസ്സുരഭിഗന്ധിനഃ।
തൈർനിമിത്തൈശ്ച ദൃഷ്ടാർഥൈഃ കാരണൈശ്ച മഹാഗുണൈഃ॥164॥
ഋഷിവാക്യൈശ്ച ദൃഷ്ടാർഥൈരഭവം ഹൃഷ്ടമാനസഃ।
പുനർദൃഷ്ടാ ച വൈദേഹീ വിസൃഷ്ടശ്ച തയാ പുനഃ॥165॥
തതഃ പർവതമാസാദ്യ തത്രാരിഷ്ടമഹം പുനഃ।
പ്രതിപ്ലവനമാരേഭേ യുഷ്മദ്ധർശനകാങ്ക്ഷയാ ॥166॥
തതഃ ശ്വസനചന്ദ്രാർകസിദ്ധഗന്ധർവസേവിതം ।
പന്ഥാനമഹമാക്രമ്യ ഭവതോ ദൃഷ്ടവാനിഹ ॥167॥
രാഘവസ്യ പ്രസാദേന ഭവതാം ചൈവ തേജസാ ।
സുഗ്രീവസ്യ ച കാര്യാർഥം മയാ സർവമനുഷ്ഠിതം ॥168॥
ഏതത്സർവം മയാ തത്ര യഥാവദുപപാദിതം ।
തത്ര യന്ന കൃതം ശേഷം തത്സർവം ക്രിയതാമിതി ॥169॥
ഇത്യാർഷേ ശ്രീമദ്്രാമായണേ വാല്മീകീയേ ആദികാവ്യേ സുന്ദരകാണ്ഡേ അഷ്ടപഞ്ചാശഃ സർഗഃ