అథ షోడశః సర్గః
ప్రశస్య తు ప్రశస్తవ్యాం సీతాం తాం హరిపుఙ్గవః।
గుణాభిరామం రామం చ పునశ్చిన్తాపరోఽభవత్ ॥1॥
స ముహూర్తమివ ధ్యాత్వా బాష్పపర్యాకులేక్షణః।
సీతామాశ్రిత్య తేజస్వీ హనుమాన్ విలలాప హ ॥2॥
మాన్యా గురువినీతస్య లక్ష్మణస్య గురుప్రియా ।
యది సీతా హి దుఃఖార్తా కాలో హి దురతిక్రమః॥3॥
రామస్య వ్యవసాయజ్ఞా లక్ష్మణస్య చ ధీమతః।
నాత్యర్థం క్షుభ్యతే దేవీ గఙ్గేవ జలదాగమే ॥4॥
తుల్యశీలవయోవృత్తాం తుల్యాభిజనలక్షణామ్ ।
రాఘవోఽర్హతి వైదేహీం తం చేయమసితేక్షణా ॥5॥
తాం దృష్ట్వా నవహేమాభాం లోకకాన్తామివ శ్రియమ్ ।
జగామ మనసా రామం వచనం చేదమబ్రవీత్ ॥6॥
అస్యా హేతోర్విశాలాక్ష్యా హతో వాలీ మహాబలః।
రావణప్రతిమో వీర్యే కబన్ధశ్చ నిపాతితః॥7॥
విరాధశ్చ హతః సఙ్ఖ్యే రాక్షసో భీమవిక్రమః।
వనే రామేణ విక్రమ్య మహేన్ద్రేణేవ శమ్బరః॥8॥
చతుర్దశ సహస్రాణి రక్షసాం భీమకర్మణామ్ ।
నిహతాని జనస్థానే శరైరగ్నిశిఖోపమైః॥9॥
ఖరశ్చ నిహతః సఙ్ఖ్యే త్రిశిరాశ్చ నిపాతితః।
దూషణశ్చ మహాతేజా రామేణ విదితాత్మనా ॥10॥
ఐశ్వర్యం వానరాణాం చ దుర్లభం వాలిపాలితమ్ ।
అస్యా నిమిత్తే సుగ్రీవః ప్రాప్తవాఀల్లోకవిశృతః॥11॥
సాగరశ్చ మయా క్రాన్తః శ్రీమాన్నదనదీపతిః।
అస్యా హేతోర్విశాలాక్ష్యాః పురీ చేయం నిరీక్షితా ॥12॥
యది రామః సముద్రాన్తాం మేదినీం పరివర్తయేత్ ।
అస్యాః కృతే జగచ్చాపి యుక్తమిత్యేవ మే మతిః॥13॥
రాజ్యం వా త్రిషు లోకేషు సీతా వా జనకాత్మజా ।
త్రైలోక్యరాజ్యం సకలం సీతాయా నాప్నుయాత్కలామ్ ॥14॥
ఇయం సా ధర్మశీలస్య జనకస్య మహాత్మనః।
సుతా మైథిలరాజస్య సీతా భర్తృదృఢవ్రతా ॥15॥
ఉత్థితా మేదినీం భిత్త్వా క్షేత్రే హలముఖక్షతే ।
పద్మరేణునిభైః కీర్ణా శుభైః కేదారపాంసుభిః॥16॥
విక్రాన్తస్యార్యశీలస్య సంయుగేష్వనివర్తినః।
స్నుషా దశరథస్యైషా జ్యేష్ఠా రాజ్ఞో యశస్వినీ ॥17॥
ధర్మజ్ఞస్య కృతజ్ఞస్య రామస్య విదితాత్మనః।
ఇయం సా దయితా భార్యా రాక్షసీ వశమాగతా ॥18॥
సర్వాన్భోగాన్పరిత్యజ్య భర్తృస్నేహబలాత్కృతా ।
అచిన్తయిత్వా కష్టాని ప్రవిష్టా నిర్జనం వనమ్ ॥19॥
సన్తుష్టా ఫలమూలేన భర్తృశుశ్రూషణా పరా ।
యా పరాం భజతే ప్రీతిం వనేఽపి భవనే యథా ॥20॥
సేయం కనకవర్ణాఙ్గీ నిత్యం సుస్మితభాషిణీ ।
సహతే యాతనామేతామనర్థానామభాగినీ ॥21॥
ఇమాం తు శీలసమ్పన్నాం ద్రష్టుమిచ్ఛతి రాఘవః।
రావణేన ప్రమథితాం ప్రపామివ పిపాసితః॥22॥
అస్యా నూనం పునర్లాభాద్రాఘవః ప్రీతిమేష్యతి ।
రాజా రాజ్యపరిభ్రష్టః పునః ప్రాప్యేవ మేదినీమ్ ॥23॥
కామభోగైః పరిత్యక్తా హీనా బన్ధుజనేన చ ।
ధారయత్యాత్మనో దేహం తత్సమాగమకాఙ్క్షిణీ ॥24॥
నైషా పశ్యతి రాక్షస్యో నేమాన్పుష్పఫలద్రుమాన్ ।
ఏకస్థహృదయా నూనం రామమేవానుపశ్యతి ॥25॥
భర్తా రామ పరం నార్యా శోభనం భూషణాదపి ।
ఏషా హి రహితా తేన శోభనార్హా న శోభతే ॥26॥
దుష్కరం కురుతే రామో హీనో యదనయా ప్రభుః।
ధారయత్యాత్మనో దేహం న దుఃఖేనావసీదతి ॥27॥
ఇమామసితకేశాన్తాం శతపత్రనిభేక్షణామ్ ।
సుఖార్హాం దుఃఖితాం జ్ఞాత్వా మమాపి వ్యథితం మనః॥28॥
క్షితిక్షమా పుష్కరసంనిభాక్షి
	యా రక్షితా రాఘవలక్ష్మణాభ్యామ్ ।
సా రాక్షసీభిర్వికృతేక్షణాభిః
	సంరక్ష్యతే సమ్ప్రతి వృక్షమూలే ॥29॥
హిమహతనలినీవ నష్టశోభా
	వ్యసనపరమ్పరయా నిపీడ్యమానా ।
సహచరరహితేవ చక్రవాకీ
	జనకసుతా కృపణాం దశాం ప్రపన్నా ॥30॥
అస్యా హి పుష్పావనతాగ్రశాఖాః
	శోకం దృఢం వై జనయన్త్యశోకాః।
హిమవ్యపాయేన చ శీతరశ్మి-
	రభ్యుత్థితో నైకసహస్రరశ్మిః॥31॥
ఇత్యేవమర్థం కపిరన్వవేక్ష్య
	సీతేయమిత్యేవ తు జాతబుద్ధిః।
సంశ్రిత్య తస్మిన్నిషసాద వృక్షే
	బలీ హరీణామృషభస్తరస్వీ ॥32॥
ఇత్యార్షే శ్రీమద్్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే సున్దరకాణ్డే షోడశః సర్గః