అథ పఞ్చవింశః సర్గః
అథ తాసాం వదన్తీనాం పరుషం దారుణం బహు ।
రాక్షసీనామసౌమ్యానాం రురోద జనకాత్మజా ॥1॥
ఏవముక్తా తు వైదేహీ రాక్షసీభిర్మనస్వినీ ।
ఉవాచ పరమత్రస్తా బాష్పగద్గదయా గిరా ॥2॥
న మానుషీ రాక్షసస్య భార్యా భవితుమర్హతి ।
కామం ఖాదత మాం సర్వా న కరిష్యామి వో వచః॥3॥
సా రాక్షసీమధ్యగతా సీతా సురసుతోపమా ।
న శర్మ లేభే శోకార్తా రావణేనేవ భర్త్సితా ॥4॥
వేపతే స్మాధికం సీతా విశన్తీవాఙ్గమాత్మనః।
వనే యూథపరిభ్రష్టా మృగీ కోకైరివార్దితా ॥5॥
సా త్వశోకస్య విపులాం శాఖామాలమ్బ్య పుష్పితామ్ ।
చిన్తయామాస శోకేన భర్తారం భగ్నమానసా ॥6॥
సా స్నాపయన్తీ విపులౌ స్తనౌ నేత్రజలస్రవైః।
చిన్తయన్తీ న శోకస్య తదాన్తమధిగచ్ఛతి ॥7॥
సా వేపమానా పతితా ప్రవాతే కదలీ యథా ।
రాక్షసీనాం భయత్రస్తా వివర్ణవదనాభవత్ ॥8॥
తస్యాః సా దీర్ఘబహులా వేపన్త్యాః సీతయా తదా ।
దదృశే కమ్పితా వేణీ వ్యాలీవ పరిసర్పతీ ॥9॥
సా నిఃశ్వసన్తీ శోకార్తా కోపోపహతచేతనా ।
ఆర్తా వ్యసృజదశ్రూణి మైథిలీ విలలాప చ ॥10॥
హా రామేతి చ దుఃఖార్తా హా పునర్లక్ష్మణేతి చ ।
హా శ్వశ్రూర్మమ కౌసల్యే హా సుమిత్రేతి భామినీ ॥11॥
లోకప్రవాదః సత్యోఽయం పణ్డితైః సముదాహృతః।
అకాలే దుర్లభో మృత్యుః స్త్రియా వా పురుషస్య వా ॥12॥
యత్రాహమాభిః క్రూరాభీ రాక్షసీభిరిహార్దితా ।
జీవామి హీనా రామేణ ముహూర్తమపి దుఃఖితా ॥13॥
ఏషాల్పపుణ్యా కృపణా వినశిష్యామ్యనాథవత్ ।
సముద్రమధ్యే నౌః పూర్ణా వాయువేగైరివాహతా ॥14॥
భర్తారం తమపశ్యన్తీ రాక్షసీవశమాగతా ।
సీదామి ఖలు శోకేన కూలం తోయహతం యథా ॥15॥
తం పద్మదలపత్రాక్షం సింహవిక్రాన్తగామినమ్ ।
ధన్యాః పశ్యన్తి మే నాథం కృతజ్ఞం ప్రియవాదినమ్ ॥16॥
సర్వథా తేన హీనాయా రామేణ విదితాత్మనా ।
తీక్ష్ణం విషమివాస్వాద్య దుర్లభం మమ జీవనమ్ ॥17॥
కీదృశం తు మహాపాపం మయా దేహాన్తరే కృతమ్ ।
తేనేదం ప్రాప్యతే ఘోరం మహాదుఃఖం సుదారుణమ్ ॥18॥
జీవితం త్యక్తుమిచ్ఛామి శోకేన మహతా వృతా ।
రాక్షసీభిశ్చ రక్షన్త్యా రామో నాసాద్యతే మయా ॥19॥
ధిగస్తు ఖలు మానుష్యం ధిగస్తు పరవశ్యతామ్ ।
న శక్యం యత్పరిత్యక్తుమాత్మచ్ఛన్దేన జీవితమ్ ॥20॥
ఇత్యార్షే శ్రీమద్్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే సున్దరకాణ్డే పఞ్చవింశః సర్గః