అథ షట్చత్వారింశః సర్గః
హతాన్మన్త్రిసుతాన్బుద్ధ్వా వానరేణ మహాత్మనా ।
రావణః సంవృతాకారశ్చకార మతిముత్తమామ్ ॥1॥
స విరూపాక్షయూపాక్షౌ దుర్ధరం చైవ రాక్షసం ।
ప్రఘసం భాసకర్ణం చ పఞ్చసేనాగ్రనాయకాన్ ॥2॥
సన్దిదేశ దశగ్రీవో వీరాన్నయవిశారదాన్ ।
హనూమద్గ్రహణేఽవ్యగ్రాన్ వాయువేగసమాన్యుధి ॥3॥
యాత సేనాగ్రగాః సర్వే మహాబలపరిగ్రహాః।
సవాజిరథమాతఙ్గాః స కపిః శాస్యతామితి ॥4॥
యత్తైశ్చ ఖలు భావ్యం స్యాత్తమాసాద్య వనాలయమ్ ।
కర్మ చాపి సమాధేయం దేశకాలావిరోధితమ్ ॥5॥
న హ్యహం తం కపిం మన్యే కర్మణా ప్రతితర్కయన్ ।
సర్వథా తన్మహద్భూతం మహాబలపరిగ్రహమ్ ॥6॥
వానరోఽయమితి జ్ఞాత్వా నహి శుద్ధ్యతి మే మనః।
నైవాహం తం కపిం మన్యే యథేయం ప్రస్తుతా కథా ॥7॥
భవేదిన్ద్రేణ వా సృష్టమస్మదర్థం తపోబలాత్ ।
సనాగయక్షగన్ధర్వ దేవాసురమహర్షయః॥8॥
యుష్మాభిః ప్రహితైః సర్వైర్మయా సహ వినిర్జితాః।
తైరవశ్యం విధాతవ్యం వ్యలీకం కిఞ్చిదేవ నః॥9॥
తదేవ నాత్ర సన్దేహః ప్రసహ్య పరిగృహ్యతామ్ ।
యాత సేనాగ్రగాః సర్వే మహాబలపరిగ్రహాః॥10॥
సవాజిరథమాతఙ్గాః స కపిః శాస్యతామితి ।
నావమన్యో భవద్భిశ్చ కపిర్ధీరపరాక్రమః॥11॥
దృష్టా హి హరయః పూర్వే మయా విపులవిక్రమాః।
వాలీ చ సహ సుగ్రీవో జామ్బవాంశ్చ మహాబలః॥12॥
నీలః సేనాపతిశ్చైవ యే చాన్యే ద్వివిదాదయః।
నైవ తేషాం గతిర్భీమా న తేజో న పరాక్రమః॥13॥
న మతిర్న బలోత్సాహో న రూపపరికల్పనమ్ ।
మహత్సత్త్వమిదం జ్ఞేయం కపిరూపం వ్యవస్థితమ్ ॥14॥
ప్రయత్నం మహదాస్థాయ క్రియతామస్య నిగ్రహః।
కామం లోకాస్త్రయః సేన్ద్రాః ససురాసురమానవాః॥15॥
భవతామగ్రతః స్థాతుం న పర్యాప్తా రణాజిరే ।
తథాపి తు నయజ్ఞేన జయమాకాఙ్క్షతా రణే ॥16॥
ఆత్మా రక్ష్యః ప్రయత్నేన యుద్ధసిద్ధిర్హి చఞ్చలా ।
తే స్వామివచనం సర్వే ప్రతిగృహ్య మహౌజసః॥17॥
సముత్పేతుర్మహావేగా హుతాశసమతేజసః।
రథైశ్చ మత్తైర్నాగైశ్చ వాజిభిశ్చ మహాజవైః॥18॥
శస్త్రైశ్చ వివిధైస్తీక్ష్ణైః సర్వైశ్చోపహితా బలైః।
తతస్తు దదృశుర్వీరా దీప్యమానం మహాకపిమ్ ॥19॥
రశ్మిమన్తమివోద్యన్తం స్వతేజోరశ్మిమాలినమ్ ।
తోరణస్థం మహావేగం మహాసత్త్వం మహాబలమ్ ॥20॥
మహామతిం మహోత్సాహం మహాకాయం మహాభుజమ్ ।
తం సమీక్ష్యైవ తే సర్వే దిక్షు సర్వాస్వవస్థితాః॥21॥
తైస్తైః ప్రహరణైర్భీమైరభిపేతుస్తతస్తతః।
తస్య పఞ్చాయసాస్తీక్ష్ణాః సితాః పీతముఖాః శరాః।
శిరస్త్యుత్పలపత్రాభా దుర్ధరేణ నిపాతితాః॥22॥
స తైః పఞ్చభిరావిద్ధః శరైః శిరసి వానరః।
ఉత్పపాత నదన్వ్యోమ్ని దిశో దశ వినాదయన్ ॥23॥
తతస్తు దుర్ధరో వీరః సరథః సజ్జకార్ముకః।
కిరఞ్శరశతైర్నైకైరభిపేదే మహాబలః॥24॥
స కపిర్వారయామాస తం వ్యోమ్ని శరవర్షిణమ్ ।
వృష్టిమన్తం పయోదాన్తే పయోదమివ మారుతః॥25॥
అర్ద్యమానస్తతస్తేన దుర్ధరేణానిలాత్మజః।
చకార నినదం భూయో వ్యవర్ధత చ వీర్యవాన్ ॥26॥
స దూరం సహసోత్పత్య దుర్ధరస్య రథే హరిః।
నిపపాత మహావేగో విద్యుద్రాశిర్గిరావివ ॥27॥
తతః స మథితాష్టాశ్వం రథం భగ్నాక్షకూబరమ్ ।
విహాయ న్యపతద్భూమౌ దుర్ధరస్త్యక్తజీవితః॥28॥
తం విరూపాక్షయూపాక్షౌ దృష్ట్వా నిపతితం భువి ।
తౌ జాతరోషౌ దుర్ధర్షావుత్పేతతురరిన్దమౌ ॥29॥
స తాభ్యాం సహసోత్ప్లుత్య విష్ఠితో విమలేఽమ్బరే ।
ముద్గరాభ్యాం మహాబాహుర్వక్షస్యభిహతః కపిః॥30॥
తయోర్వేగవతోర్వేగం నిహత్య స మహాబలః।
నిపపాత పునర్భూమౌ సుపర్ణ ఇవ వేగితః॥31॥
స సాలవృక్షమాసాద్య సముత్పాట్య చ వానరః।
తావుభౌ రాక్షసౌ వీరౌ జఘాన పవనాత్మజః॥32॥
తతస్తాంస్త్రీన్హతాఞ్జ్ఞాత్వా వానరేణ తరస్వినా ।
అభిపేదే మహావేగః ప్రసహ్య ప్రఘసో బలీ ॥33॥
భాసకర్ణశ్చ సఙ్క్రుద్ధః శూలమాదాయ వీర్యవాన్ ।
ఏకతః కపిశార్దూలం యశస్వినమవస్థితౌ ॥34॥
పట్టిశేన శితాగ్రేణ ప్రఘసః ప్రత్యపోథయత్ ।
భాసకర్ణశ్చ శూలేన రాక్షసః కపికుఞ్జరమ్ ॥35॥
స తాభ్యాం విక్షతైర్గాత్రైరసృగ్దిగ్ధతనూరుహః।
అభవద్వానరః క్రుద్ధో బాలసూర్యసమప్రభః॥36॥
సముత్పాట్య గిరేః శృఙ్గం సమృగవ్యాలపాదపమ్ ।
జఘాన హనుమాన్వీరో రాక్షసౌ కపికుఞ్జరః।
గిరిశృఙ్గసునిష్పిష్టౌ తిలశస్తౌ బభూవతుః॥37॥
తతస్తేష్వవసన్నేషు సేనాపతిషు పఞ్చసు ।
బలం తదవశేషం తు నాశయామాస వానరః॥38॥
అశ్వైరశ్వాన్గజైర్నాగాన్యోధైర్యోధాన్రథై రథాన్ ।
స కపిర్నాశయామాస సహస్రాక్ష ఇవాసురాన్ ॥39॥
హతైర్నాగైస్తురఙ్గైశ్చ భగ్నాక్షైశ్చ మహారథైః।
హతైశ్చ రాక్షసైర్భూమీ రుద్ధమార్గా సమన్తతః॥40॥
తతః కపిస్తాన్ధ్వజినీపతీన్రణే
	నిహత్య వీరాన్సబలాన్సవాహనాన్ ।
తథైవ వీరః పరిగృహ్య తోరణం
	కృతక్షణః కాల ఇవ ప్రజాక్షయే ॥41॥
ఇత్యార్షే శ్రీమద్్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే సున్దరకాణ్డే షట్చత్వారింశః సర్గః