అథ అష్టచత్వారింశః సర్గః
తతస్తు రక్షోఽధిపతిర్మహాత్మా
	హనూమతాక్షే నిహతే కుమారే ।
మనః సమాధాయ స దేవకల్పం
	సమాదిదేశేన్ద్రజితం సరోషః॥1॥
త్వమస్త్రవిచ్ఛస్త్రభృతాం వరిష్ఠః
	సురాసురాణామపి శోకదాతా ।
సురేషు సేన్ద్రేషు చ దృష్టకర్మా
	పితామహారాధనసఞ్చితాస్త్రః॥2॥
త్వదస్త్రబలమాసాద్య ససురాః సమరుద్గణాః।
న శేకుః సమరే స్థాతుం సురేశ్వరసమాశ్రితాః॥3॥
న కశ్చిత్త్రిషు లోకేషు సంయుగేన గతశ్రమః।
భుజవీర్యాభిగుప్తశ్చ తపసా చాభిరక్షితః।
దేశకాలప్రధానశ్చ త్వమేవ మతిసత్తమః॥4॥
న తేఽస్త్యశక్యం సమరేషు కర్మణాం
	న తేఽస్త్యకార్యం మతిపూర్వమన్త్రణే ।
న సోఽస్తి కశ్చిత్త్రిషు సఙ్గ్రహేషు
	న వేద యస్తేఽస్త్రబలం బలం చ ॥5॥
మమానురూపం తపసో బలం చ తే
	పరాక్రమశ్చాస్త్రబలం చ సంయుగే ।
న త్వాం సమాసాద్య రణావమర్దే
	మనః శ్రమం గచ్ఛతి నిశ్చితార్థమ్ ॥6॥
నిహతా కిఙ్కరాః సర్వే జమ్బుమాలీ చ రాక్షసః।
అమాత్యపుత్రా వీరాశ్చ పఞ్చ సేనాగ్రగామినః॥7॥
బలాని సుసమృద్ధాని సాశ్వనాగరథాని చ ।
సహోదరస్తే దయితః కుమారోఽక్షశ్చ సూదితః।
న తు తేష్వేవ మే సారో యస్త్వయ్యరినిషూదన ॥8॥
ఇదం చ దృష్ట్వా నిహతం మహద్ బలం
	కపేః ప్రభావం చ పరాక్రమం చ ।
త్వమాత్మనశ్చాపి నిరీక్ష్య సారం
	కురుష్వ వేగం స్వబలానురూపమ్ ॥9॥
బలావమర్దస్త్వయి సంనికృష్టే
	యథా గతే శామ్యతి శాన్తశత్రౌ ।
తథా సమీక్ష్యాత్మబలం పరం చ
	సమారభస్వాస్త్రభృతాం వరిష్ఠ ॥10॥
న వీర సేనా గణశశ్చ్యవన్తి
	న వజ్రమాదాయ విశాలసారమ్ ।
న మారుతస్యాస్తి గతిప్రమాణం
	న చాగ్నికల్పః కరణేన హన్తుమ్ ॥11॥
తమేవమర్థం ప్రసమీక్ష్య సమ్యక్
	స్వకర్మసామ్యాద్ధి సమాహితాత్మా ।
స్మరంశ్చ దివ్యం ధనుషోఽస్య వీర్యం
	వ్రజాక్షతం కర్మ సమారభస్వ ॥12॥
న ఖల్వియం మతిశ్రేష్ఠ యత్త్వాం సమ్ప్రేషయామ్యహమ్ ।
ఇయం చ రాజధర్మాణాం క్షత్రస్య చ మతిర్మతా ॥13॥
నానాశస్త్రేషు సఙ్గ్రామే వైశారద్యమరిన్దమ ।
అవశ్యమేవ బోద్ధవ్యం కామ్యశ్చ విజయో రణే ॥14॥
తతః పితుస్తద్వచనం నిశమ్య
	ప్రదక్షిణం దక్షసుతప్రభావః।
చకార భర్తారమతిత్వరేణ
	రణాయ వీరః ప్రతిపన్నబుద్ధిః॥15॥
తతస్తైః స్వగణైరిష్టైరిన్ద్రజిత్ ప్రతిపూజితః।
యుద్ధోద్ధతకృతోత్సాహః సఙ్గ్రామం సమ్ప్రపద్యత ॥16॥
శ్రీమాన్ పద్మవిశాలాక్షో రాక్షసాధిపతేః సుతః।
నిర్జగామ మహాతేజాః సముద్ర ఇవ పర్వణి ॥17॥
స పక్షిరాజోపమతుల్యవేగై-
	ర్వ్యాఘ్రైశ్చతుర్భిః స తు తీక్ష్ణదంష్ట్రైః।
రథం సమాయుక్తమసహ్యవేగః
	సమారురోహేన్ద్రజిదిన్ద్రకల్పః॥18॥
స రథీ ధన్వినాం శ్రేష్ఠః శస్త్రజ్ఞోఽస్త్రవిదాం వరః।
రథేనాభియయౌ క్షిప్రం హనూమాన్యత్ర సోఽభవత్ ॥19॥
స తస్య రథనిర్ఘోషం జ్యాస్వనం కార్ముకస్య చ ।
నిశమ్య హరివీరోఽసౌ సమ్ప్రహృష్టతరోఽభవత్ ॥20॥
ఇన్ద్రజిచ్చాపమాదాయ శితశల్యాంశ్చ సాయకాన్ ।
హనూమన్తమభిప్రేత్య జగామ రణపణ్డితః॥21॥
తస్మింస్తతః సంయతి జాతహర్షే
	రణాయ నిర్గచ్ఛతి బాణపాణౌ ।
దిశశ్చ సర్వాః కలుషా బభూవు-
	ర్మృగాశ్చ రౌద్రా బహుధా వినేదుః॥22॥
సమాగతాస్తత్ర తు నాగయక్షా
	మహర్షయశ్చక్రచరాశ్చ సిద్ధాః।
నభః సమావృత్య చ పక్షిసఙ్ఘా
	వినేదురుచ్చైః పరమప్రహృష్టాః॥23॥
ఆయాన్తం స రథం దృష్ట్వా తూర్ణమిన్ద్రధ్వజం కపిః।
ననాద చ మహానాదం వ్యవర్ధత చ వేగవాన్ ॥24॥
ఇన్ద్రజిత్ స రథం దివ్యమాశ్రితశ్చిత్రకార్ముకః।
ధనుర్విస్ఫారయామాస తడిదూర్జితనిఃస్వనమ్ ॥25॥
తతః సమేతావతితీక్ష్ణవేగౌ
	మహాబలౌ తౌ రణనిర్విశఙ్కౌ ।
కపిశ్చ రక్షోఽధిపతేస్తనూజః
	సురాసురేన్ద్రావివ బద్ధవైరౌ ॥26॥
స తస్య వీరస్య మహారథస్య
	ధనుష్మతః సంయతి సంమతస్య ।
శరప్రవేగం వ్యహనత్ప్రవృద్ధ-
	శ్చచార మార్గే పితురప్రమేయః॥27॥
తతః శరానాయతతీక్ష్ణశల్యాన్
	సుపత్రిణః కాఞ్చనచిత్రపుఙ్ఖాన్ ।
ముమోచ వీరః పరవీరహన్తా
	సుసన్తతాన్ వజ్రసమానవేగాన్ ॥28॥
తతః స తత్స్యన్దననిఃస్వనం చ
	మృదఙ్గభేరీపటహస్వనం చ ।
వికృష్యమాణస్య చ కార్ముకస్య
	నిశమ్య ఘోషం పునరుత్పపాత ॥29॥
శరాణామన్తరేష్వాశు వ్యావర్తత మహాకపిః।
హరిస్తస్యాభిలక్ష్యస్య మోక్షయఀల్లక్ష్యసఙ్గ్రహమ్ ॥30॥
శరాణామగ్రతస్తస్య పునః సమభివర్తత ।
ప్రసార్య హస్తౌ హనుమానుత్పపాతానిలాత్మజః॥31॥
తావుభౌ వేగసమ్పన్నౌ రణకర్మవిశారదౌ ।
సర్వభూతమనోగ్రాహి చక్రతుర్యుద్ధముత్తమమ్ ॥32॥
హనూమతో వేద న రాక్షసోఽన్తరం
	న మారుతిస్తస్య మహాత్మనోఽన్తరమ్ ।
పరస్పరం నిర్విషహౌ బభూవతుః
	సమేత్య తౌ దేవసమానవిక్రమౌ ॥33॥
తతస్తు లక్ష్యే స విహన్యమానే
	శరేష్వమోఘేషు చ సమ్పతత్సు ।
జగామ చిన్తాం మహతీం మహాత్మా
	సమాధిసంయోగసమాహితాత్మా ॥34॥
తతో మతిం రాక్షసరాజసూను-
	శ్చకార తస్మిన్హరివీరముఖ్యే ।
అవధ్యతాం తస్య కపేః సమీక్ష్య
	కథం నిగచ్ఛేదితి నిగ్రహార్థమ్ ॥35॥
తతః పైతామహం వీరః సోఽస్త్రమస్త్రవిదాం వరః।
సన్దధే సుమహాతేజాస్తం హరిప్రవరం ప్రతి ॥36॥
అవధ్యోఽయమితి జ్ఞాత్వా తమస్త్రేణాస్త్రతత్త్వవిత్ ।
నిజగ్రాహ మహాబాహుం మారుతాత్మజమిన్ద్రజిత్ ॥37॥
తేన బద్ధస్తతోఽస్త్రేణ రాక్షసేన స వానరః।
అభవన్నిర్విచేష్టశ్చ పపాత చ మహీతలే ॥38॥
తతోఽథ బుద్ధ్వా స తదాస్త్రబన్ధం
	ప్రభోః ప్రభావాద్విగతాల్పవేగః।
పితామహానుగ్రహమాత్మనశ్చ
	విచిన్తయామాస హరిప్రవీరః॥39॥
తతః స్వాయమ్భువైర్మన్త్రైర్బ్రహ్మాస్త్రం చాభిమన్త్రితమ్ ।
హనూమాంశ్చిన్తయామాస వరదానం పితామహాత్ ॥40॥
న మేఽస్య బన్ధస్య చ శక్తిరస్తి
	విమోక్షణే లోకగురోః ప్రభావాత్ ।
ఇత్యేవమేవంవిహితోఽస్త్రబన్ధో
	మయాఽఽత్మయోనేరనువర్తితవ్యః॥41॥
స వీర్యమస్త్రస్య కపిర్విచార్య
	పితామహానుగ్రహమాత్మనశ్చ ।
విమోక్షశక్తిం పరిచిన్తయిత్వా
	పితామహాజ్ఞామనువర్తతే స్మ ॥42॥
అస్త్రేణాపి హి బద్ధస్య భయం మమ న జాయతే ।
పితామహమహేన్ద్రాభ్యాం రక్షితస్యానిలేన చ ॥43॥
గ్రహణే చాపి రక్షోభిర్మహన్మే గుణదర్శనమ్ ।
రాక్షసేన్ద్రేణ సంవాదస్తస్మాద్గృహ్ణన్తు మాం పరే ॥44॥
స నిశ్చితార్థః పరవీరహన్తా
	సమీక్ష్యకారీ వినివృత్తచేష్టః।
పరైః ప్రసహ్యాభిగతైర్నిగృహ్య
	ననాద తైస్తైః పరిభర్త్స్యమానః॥45॥
తతస్తే రాక్షసా దృష్ట్వా వినిశ్చేష్టమరిన్దమమ్ ।
బబన్ధుః శణవల్కైశ్చ ద్రుమచీరైశ్చ సంహతైః॥46॥
స రోచయామాస పరైశ్చ బన్ధం
	ప్రసహ్య వీరైరభిగర్హణం చ ।
కౌతూహలాన్మాం యది రాక్షసేన్ద్రో
	ద్రష్టుం వ్యవస్యేదితి నిశ్చితార్థః॥47॥
స బద్ధస్తేన వల్కేన విముక్తోఽస్త్రేణ వీర్యవాన్ ।
అస్త్రబన్ధః స చాన్యం హి న బన్ధమనువర్తతే ॥48॥
అథేన్ద్రజిత్తం ద్రుమచీరబద్ధం
	విచార్య వీరః కపిసత్తమం తమ్ ।
విముక్తమస్త్రేణ జగామ చిన్తా-
	మన్యేన బద్ధోఽప్యనువర్తతేఽస్త్రమ్ ॥49॥
అహో మహత్కర్మ కృతం నిరర్థం
	న రాక్షసైర్మన్త్రగతిర్విమృష్టా ।
పునశ్చ నాస్త్రే విహతేఽస్త్రమన్యత్
	ప్రవర్తతే సంశయితాః స్మ సర్వే ॥50॥
అస్త్రేణ హనుమాన్ముక్తో నాత్మానమవబుధ్యతే ।
కృష్యమాణస్తు రక్షోభిస్తైశ్చ బన్ధైర్నిపీడితః॥51॥
హన్యమానస్తతః క్రూరై రాక్షసైః కాలముష్టిభిః।
సమీపం రాక్షసేన్ద్రస్య ప్రాకృష్యత స వానరః॥52॥
అథేన్ద్రజిత్తం ప్రసమీక్ష్య ముక్త-
	మస్త్రేణ బద్ధం ద్రుమచీరసూత్రైః।
వ్యదర్శయత్తత్ర మహాబలం తం
	హరిప్రవీరం సగణాయ రాజ్ఞే ॥53॥
తం మత్తమివ మాతఙ్గం బద్ధం కపివరోత్తమమ్ ।
రాక్షసా రాక్షసేన్ద్రాయ రావణాయ న్యవేదయన్ ॥54॥
కోఽయం కస్య కుతో వాపి కిం కార్యం కోఽభ్యుపాశ్రయః।
ఇతి రాక్షసవీరాణాం దృష్ట్వా సఞ్జజ్ఞిరే కథాః॥55॥
హన్యతాం దహ్యతాం వాపి భక్ష్యతామితి చాపరే ।
రాక్షసాస్తత్ర సఙ్క్రుద్ధాః పరస్పరమథాబ్రువన్ ॥56॥
అతీత్య మార్గం సహసా మహాత్మా
	స తత్ర రక్షోఽధిపపాదమూలే ।
దదర్శ రాజ్ఞః పరిచారవృద్ధాన్
	గృహం మహారత్నవిభూషితం చ ॥57॥
స దదర్శ మహాతేజా రావణః కపిసత్తమమ్ ।
రక్షోభిర్వికృతాకారైః కృష్యమాణమితస్తతః॥58॥
రాక్షసాధిపతిం చాపి దదర్శ కపిసత్తమః।
తేజోబలసమాయుక్తం తపన్తమివ భాస్కరమ్ ॥59॥
స రోషసంవర్తితతామ్రదృష్టి-
	ర్దశాననస్తం కపిమన్వవేక్ష్య ।
అథోపవిష్టాన్కులశీలవృద్ధాన్
	సమాదిశత్తం ప్రతి ముఖ్యమన్త్రీన్ ॥60॥
యథాక్రమం తైః స కపిశ్చ పృష్టః
	కార్యార్థమర్థస్య చ మూలమాదౌ ।
నివేదయామాస హరీశ్వరస్య
	దూతః సకాశాదహమాగతోఽస్మి ॥61॥
ఇత్యార్షే శ్రీమద్్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే సున్దరకాణ్డే అష్టచత్వారింశః సర్గః