అథ చతుఃపఞ్చాశః సర్గః
వీక్షమాణస్తతో లఙ్కాం కపిః కృతమనోరథః।
వర్ధమానసముత్సాహః కార్యశేషమచిన్తయత్ ॥1॥
కిం ను ఖల్వవశిష్టం మే కర్తవ్యమిహ సామ్ప్రతమ్ ।
యదేషాం రక్షసాం భూయః సన్తాపజననం భవేత్ ॥2॥
వనం తావత్ప్రమథితం ప్రకృష్టా రాక్షసా హతాః।
బలైకదేశః క్షపితః శేషం దుర్గవినాశనమ్ ॥3॥
దుర్గే వినాశితే కర్మ భవేత్ సుఖపరిశ్రమమ్ ।
అల్పయత్నేన కార్యేఽస్మిన్మమ స్యాత్సఫలః శ్రమః॥4॥
యో హ్యయం మమ లాఙ్గూలే దీప్యతే హవ్యవాహనః।
అస్య సన్తర్పణం న్యాయ్యం కర్తుమేభిర్గృహోత్తమైః॥5॥
తతః ప్రదీప్తలాఙ్గూలః సవిద్యుదివ తోయదః।
భవనాగ్రేషు లఙ్కాయా విచచార మహాకపిః॥6॥
గృహాద్గృహం రాక్షసానాముద్యానాని చ వానరః।
వీక్షమాణో హ్యసన్త్రస్తః ప్రాసాదాంశ్చ చచార సః॥7॥
అవప్లుత్య మహావేగః ప్రహస్తస్య నివేశనమ్ ।
అగ్నిం తత్ర వినిక్షిప్య శ్వసనేన సమో బలీ ॥8॥
తతోఽన్యత్పుప్లువే వేశ్మ మహాపార్శ్వస్య వీర్యవాన్ ।
ముమోచ హనుమానగ్నిం కాలానలశిఖోపమమ్ ॥9॥
వజ్రదంష్ట్రస్య చ తథా పుప్లువే స మహాకపిః।
శుకస్య చ మహాతేజాస్సారణస్య చ ధీమతః॥10॥
తథా చేన్ద్రజితో వేశ్మ దదాహ హరియూథపః।
జమ్బుమాలేః సుమాలేశ్చ దదాహ భవనం తతః॥11॥
రశ్మికేతోశ్చ భవనం సూర్యశత్రోస్తథైవ చ ।
హ్రస్వకర్ణస్య దంష్ట్రస్య రోమశస్య చ రక్షసః॥12॥
యుద్ధోన్మత్తస్య మత్తస్య ధ్వజగ్రీవస్య రక్షసః।
విద్యుజ్జిహ్వస్య ఘోరస్య తథా హస్తిముఖస్య చ ॥13॥
కరాలస్య విశాలస్య శోణితాక్షస్య చైవ హి ।
కుమ్భకర్ణస్య భవనం మకరాక్షస్య చైవ హి ॥14॥
నరాన్తకస్య కుమ్భస్య నికుమ్భస్య దురాత్మనః।
యజ్ఞశత్రోశ్చ భవనం బ్రహ్మశత్రోస్తథైవ చ ॥15॥
వర్జయిత్వా మహాతేజా విభీషణగృహం ప్రతి ।
క్రమమాణః క్రమేణైవ దదాహ హరిపుఙ్గవః॥16॥
తేషు తేషు మహార్హేషు భవనేషు మహాయశాః।
గృహేష్వృద్ధిమతామృద్ధిం దదాహ కపికుఞ్జరః॥17॥
సర్వేషాం సమతిక్రమ్య రాక్షసేన్ద్రస్య వీర్యవాన్ ।
ఆససాదాథ లక్ష్మీవాన్ రావణస్య నివేశనమ్ ॥18॥
తతస్తస్మిన్గృహే ముఖ్యే నానారత్నవిభూషితే ।
మేరుమన్దరసఙ్కాశే నానామఙ్గళశోభితే ॥19॥
ప్రదీప్తమగ్నిముత్సృజ్య లాఙ్గూలాగ్రే ప్రతిష్ఠితమ్ ।
ననాద హనుమాన్వీరో యుగాన్తజలదో యథా ॥20॥
శ్వసనేన చ సంయోగాదతివేగో మహాబలః।
కాలాగ్నిరివ జజ్వాల ప్రావర్ధత హుతాశనః॥21॥
ప్రదీప్తమగ్నిం పవనస్తేషు వేశ్మసు చారయన్ ।
తాని కాఞ్చనజాలాని ముక్తామణిమయాని చ ॥22॥
భవనాని వ్యశీర్యన్త రత్నవన్తి మహాన్తి చ ।
తాని భగ్నవిమానాని నిపేతుర్వసుధాతలే ॥23॥
భవనానీవ సిద్ధానామమ్బరాత్పుణ్యసఙ్క్షయే ।
సఞ్జజ్ఞే తుములః శబ్దో రాక్షసానాం ప్రధావతామ్ ॥24॥
స్వే స్వే గృహపరిత్రాణే భగ్నోత్సాహోజ్ఝితశ్రియామ్ ।
నూనమేషోఽగ్నిరాయాతః కపిరూపేణ హా ఇతి ॥25॥
క్రన్దన్త్యస్సహసా పేతుః స్తనన్ధయధరాః స్త్రియః।
కాశ్చిదగ్నిపరీతాఙ్గ్యో హర్మ్యేభ్యో ముక్తమూర్ధజాః॥26॥
పతన్త్యో రేజిరేఽభ్రేభ్యస్సౌదామన్య ఇవామ్బరాత్ ।
వజ్రవిద్రుమవైదూర్యముక్తారజతసంహతాన్ ॥27॥
విచిత్రాన్భవనాద్ధాతూన్స్యన్దమానాన్దదర్శ సః।
నాగ్నిస్తృప్యతి కాష్ఠానాం తృణానాం చ యథా తథా ॥28॥
హనూమాన్రాక్షసేన్ద్రాణాం వధే కిఞ్చిన్న తృప్యతి ।
న హనూమద్విశస్తానాం రాక్షసానాం వసున్ధరా ॥29॥
హనూమతా వేగవతా వానరేణ మహాత్మనా ।
లఙ్కాపురం ప్రదగ్ధం తద్రుద్రేణ త్రిపురం యథా ॥30॥
తతః స లఙ్కాపురపర్వతాగ్రే
	సముత్థితో భీమపరాక్రమోఽగ్నిః।
ప్రసార్య చూడావలయం ప్రదీప్తో
	హనూమతా వేగవతోపసృష్టః॥31॥
యుగాన్తకాలానలతుల్యరూపః
	సమారుతోఽగ్నిర్వవృధే దివిస్పృక్ ।
విధూమరశ్మిర్భవనేషు సక్తో
	రక్షఃశరీరాజ్యసమర్పితార్చిః॥32॥
ఆదిత్యకోటీసదృశః సుతేజా
	లఙ్కాం సమస్తాం పరివార్య తిష్ఠన్ ।
శబ్దైరనేకైరశనిప్రరూఢై-
	ర్భిన్దన్నివాణ్డం ప్రబభౌ మహాగ్నిః॥33॥
తత్రామ్బరాదగ్నిరతిప్రవృద్ధో
	రూక్షప్రభః కింశుకపుష్పచూడః।
నిర్వాణధూమాకులరాజయశ్చ
	నీలోత్పలాభాః ప్రచకాశిరేఽభ్రాః॥34॥
వజ్రీ మహేన్ద్రస్త్రిదశేశ్వరో వా
	సాక్షాద్యమో వా వరుణోఽనిలో వా ।
రౌద్రోఽగ్నిరర్కో ధనదశ్చ సోమో
	న వానరోఽయం స్వయమేవ కాలః॥35॥
కిం బ్రహ్మణస్సర్వపితామహస్య
	లోకస్య ధాతుశ్చతురాననస్య ।
ఇహాఽఽగతో వానరరూపధారీ
	రక్షోపసంహారకరః ప్రకోపః॥36॥
కిం వైష్ణవం వా కపిరూపమేత్య
	రక్షోవినాశాయ పరం సుతేజః।
అచిన్త్యమవ్యక్తమనన్తమేకం
	స్వమాయయా సామ్ప్రతమాగతం వా ॥37॥
ఇత్యేవమూచుర్బహవో విశిష్టా
	రక్షోగణాస్తత్ర సమేత్య సర్వే ।
సప్రాణిసఙ్ఘాం సగృహాం సవృక్షాం
	దగ్ధాం పురీం తాం సహసా సమీక్ష్య ॥38॥
తతస్తు లఙ్కా సహసా ప్రదగ్ధా
	సరాక్షసా సాశ్వరథా సనాగా ।
సపక్షిసఙ్ఘా సమృగా సవృక్షా
	రురోద దీనా తుములం సశబ్దమ్ ॥39॥
హా తాత హా పుత్రక కాన్త మిత్ర
	హా జీవితేశాఙ్గ హతం సుపుణ్యమ్ ।
రక్షోభిరేవం బహుధా బ్రువద్భి
	శబ్దః కృతో ఘోరతరస్సుభీమః॥40॥
హుతాశనజ్వాలసమావృతా సా
	హతప్రవీరా పరివృత్తయోధా ।
హనూమతః క్రోధబలాభిభూతా
	బభూవ శాపోపహతేవ లఙ్కా ॥41॥
ససమ్భ్రమం త్రస్తవిషణ్ణరాక్షసాం
	సముజ్జ్వలజ్జ్వాలహుతాశనాఙ్కితామ్ ।
దదర్శ లఙ్కాం హనుమాన్మహామనాః
	స్వయమ్భురోషోపహతామివావనిమ్ ॥42॥
భఙ్క్త్వా వనం పాదపరత్నసఙ్కులం
	హత్వా తు రక్షాంసి మహాన్తి సంయుగే ।
దగ్ధ్వా పురీం తాం గృహరత్నమాలినీం
	తస్థౌ హనూమాన్పవనాత్మజః కపిః॥43॥
స రాక్షసాంస్తాన్సుబహూంశ్చ హత్వా
	వనం చ భఙ్క్త్వా బహుపాదపం తత్ ।
విసృజ్య రక్షోభవనేషు చాగ్నిం
	జగామ రామం మనసా మహాత్మా ॥44॥
తతస్తు తం వానరవీరముఖ్యం
	మహాబలం మారుతతుల్యవేగమ్ ।
మహామతిం వాయుసుతం వరిష్ఠం
	ప్రతుష్టువుర్దేవగణాశ్చ సర్వే ॥45॥
దేవాశ్చ సర్వే మునిపుఙ్గవాశ్చ
	గన్ధర్వవిద్యాధరపన్నగాశ్చ ।
భూతాని సర్వాణి మహాన్తి తత్ర
	జగ్ముః పరాం ప్రీతిమతుల్యరూపామ్ ॥46॥
భఙ్క్త్వా వనం మహాతేజా హత్వా రక్షాంసి సంయుగే ।
దగ్ధ్వా లఙ్కాపురీం భీమాం రరాజ స మహాకపిః॥47॥
గృహాగ్ర్యశృఙ్గాగ్రతలే విచిత్రే
	ప్రతిష్ఠితో వానరరాజసింహః।
ప్రదీప్తలాఙ్గూలకృతార్చిమాలీ
	వ్యరాజతాదిత్య ఇవార్చిమాలీ ॥48॥
లఙ్కాం సమస్తాం సమ్పీడ్య లాఙ్గూలాగ్నిం మహాకపిః।
నిర్వాపయామాస తదా సముద్రే హరిపుఙ్గవః॥49॥
తతో దేవాస్సగన్ధర్వాస్సిద్ధాశ్చ పరమర్షయః।
దృష్ట్వా లఙ్కాం ప్రదగ్ధాం తాం విస్మయం పరమం గతాః॥50॥
తం దృష్ట్వా వానరశ్రేష్ఠం హనుమన్తం మహాకపిమ్ ।
కాలాగ్నిరితి సఞ్చిన్త్య సర్వభూతాని తత్రసుః॥51॥
ఇత్యార్షే శ్రీమద్్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే సున్దరకాణ్డే చతుఃపఞ్చాశః సర్గః